Ρεπορτάζ- Φωτογραφίες: ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΑΣΧΑΛΗ- ΤΣΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
Σύμβολο καλής τύχης, της αειθαλoύς πτυχής ολόκληρης της ζωής , σηµάδι της αιωνιότητας και ιερό δένδρο µε υπερφυσικές δυνάµεις το Αρκουδοπούρναρο ή Ου, που είναι η γαλλική του ονομασία, «βασιλεύει» τα Χριστούγεννα, καθώς µία λαϊκή δοξασία λέει ότι στις πατημασιές του Χριστού όπως βάδιζε στη γη φύτρωσε για πρώτη φορά. Έτσι τα αγκαθωτά φύλλα και οι κόκκινοι καρποί του συμβολίζουν τα μαρτύρια του Χριστού και γι’ αυτό ονοµάστηκε και Άγιο ∆ένδρο. Τα κλαδιά του αποτελούσαν και αποτελούν ζηλευτό δώρο κυρίως σε νεόνυμφα ζευγάρια, καθώς θεωρούνται ότι φέρνουν ευτυχία και γούρι.
Η σύνδεσή του µε τα Χριστούγεννα, έρχεται από τις βόρειες χώρες στους προχριστιανικούς χρόνους, όπου οι κάτοικοι, τον χειµώνα στόλιζαν τα σπίτια τους µε Ου, για να διώξουν τα κακά πνεύµατα. Λένε όµως ότι και οι Ρωµαίοι συχνά έστελναν κλαδιά µε Ου στους φίλους τους κατά τον εορτασµό µέσα µε τέλη ∆εκέµβρη της Saturnalia, της γιορτής αφιερωμένης στο Θεό Σατούρνους, ο οποίος αντιστοιχεί στον ελληνικό θεό Κρόνο , έθιµο που υιοθέτησαν και οι πρώτοι χριστιανοί. Στην ελληνική παράδοση οι νεράιδες στολίζονταν µε τα λευκά άνθη του και τους κόκκινους καρπούς του, όμως συνδέεται και με τον συμβολικό στολισμό που γινόταν παλαιότερα την μικρότερη μέρα του χρόνου που είναι η σημερινή, 21η Δεκεμβρίου.
Το Ilex aquifolium, όπως είναι η λατινική του ονομασία , στη χώρα µας βρίσκεται σποραδικά σε δάση κωνοφόρων και πλατύφυλλων στην κεντρική κυρίως και βόρεια Ελλάδα, ενώ στην Ελασσόνα, στον Όλυµπο, στα δηµόσια δάση Κοκκινοπηλού, Καρυάς και Συκαµινέας, καθώς και το Πήλιο, υπάρχουν τα µεγαλύτερα δένδρα, σύμφωνα με την αναπληρώτρια γενική διευθύντρια δασών Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδος Ζωή Φτίκα, η οποία τονίζει ότι το αρκουδοπούρναρο το οποίο ανθίζει τον Μάιο, αποτελεί οικολογικό δείκτη µιας καλά διατηρηµένης περιοχής και εμπλουτίζει το έδαφος συμπληρώνοντας µετά από υλοτοµία τα διάκενα. Στη φύση ο πολλαπλασιασμός του γίνεται με το σπόρο που μεταφέρεται από τα πουλιά, ενώ στην κηποτεχνία που προτιμάται κυρίως για φράχτες, ο πολλαπλασιασμός γίνεται με μοσχεύματα βλαστών που παίρνουμε στις αρχές του Φθινοπώρου.
Η νόµιµη συλλογή και διακίνησή του
Για την νόµιµη συλλογή και διακίνησή του, πως µας λέει η κυρία Φτίκα , το δασαρχείο «βάσει της ελληνικής νοµοθεσίας, συστήνει το Πρωτόκολλο Εγκαταστάσεως Υλοτόµου. Εκεί αναφέρονται αναλυτικά οι όροι σύµφωνα µε την 117362/2613/13-11-2014 απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος, τον πίνακα υλοτοµίας του ∆ηµοσίου συγκεκριµένου δάσους και την αριθµ. 3903/248357/27-11-2014 απόφαση ∆/σης ∆ασών Λάρισας περί καθορισµού µισθώµατος και τρόπου απολήψεως 4 τόνων καλλωπιστικών κλώνων ILEX AGUIFOLIUM (Αρκουδοπούρναρου) από συγκεκριµένα τµήµατα που ορίζονται χαρτογραφικά.
Το Πρωτόκολλο αυτό συστήνεται και υπογράφεται ανάµεσα στο ∆ασαρχείο και στον Αγροτικό ∆ασικό Συνεταιρισµό Καρυάς, που εκπροσωπείται από τον πρόεδρό του, µε τους παρακάτω όρους και προϋποθέσεις:
1) Η υλοτοµία θα περιοριστεί στα όρια και θα διενεργηθεί στους κατώτατους κλώνους, καθώς απαγορεύεται η αποψιλωτική υλοτοµία ή η αποκοπή επικόρυφων βλαστών από θέσεις που απέχουν 100 µ. τουλάχιστον από τον δρόµο.
2) Η ενέργεια των αποκλαδώσεων θα γίνει από τον ∆ΑΣ Καρυάς µε κάθε επιµέλεια, παρουσία δασικού οργάνου µε ειδικό χειροπρίονο και όχι µε τσεκούρι, χωρίς να γίνεται ζηµιά στην νεαρή βλάστηση και στα παρακείµενα δέντρα.
3) Ο υλοτόµος είναι υποχρεωµένος να εφοδιαστεί πριν από την υλοτοµία µε άδειες υλοτοµίας καθώς και µε τα δασονοµικά έγγραφα.
4) Η απόληψη θα πραγµατοποιηθεί αυτοπροσώπως από τον ∆ΑΣ Καρυάς και µε κατάσταση αυτών που θα εργαστούν.
5) Η µεταφορά των ως άνω δασικών προϊόντων θα ενεργείται µόνο την ηµέρα από την Ανατολή µέχρι τη ∆ύση του ηλίου.
6) Πριν την εξέλεγξη οι κλώνοι αρκουδοπούρναρου θα δένονται σε δέµατα των 6 κιλών και το καθένα θα σφραγίζεται µε τη µολυβδοσφύρα, ενώ τόπος εξελέγξεως και αποθηκεύσεως ορίζεται το χωριό Καρυά.
7) Η υλοτοµία αρχίζει στις 27-11-2019 και λήγει την 24-12-2019».
Τι προβλέπεται για τους ιδιώτες
Σύµφωνα µε την αναπληρώτρια διευθύντρια ο νόµος επιτρέπει την κοπή και πώληση κλώνων αρκουδοπούρναρου από ιδιώτες, µετά από έγκριση της Υπηρεσίας (ατελή άδεια υλοτοµίας – δελτίο µεταφοράς) και µόνο από αναγνωρισµένους δασωµένους αγρούς. Όπως αναφέρει η ίδια, «παλαιότερα τα περιστατικά παράνοµης κοπής ήταν έντονα. Τώρα µε την οικονοµική κρίση ο άλλος σκέφτεται και τα καύσιµα για να ανέβει στο βουνό!» Η παράνοµη συλλογή και διακίνηση του επισύρει κατάσχεση του προϊόντος και µήνυση σύµφωνα µε την επικείµενη ∆ασική Νοµοθεσία.
Κοπή με το χέρι σε προεπιλεγμένα δέντρα βαθιά στο δάσος
Με παρουσία δασικών υπαλλήλων σε µέρος που έχει προκαθοριστεί µε πρωτόκολλο της ∆ασικής υπηρεσίας συχνά βαθιά µέσα στο δάσος, ξεκινά περίπου στις 7 το πρωί η ηµέρα εργασίας του ∆ΑΣ Καρυάς, την περίοδο, από τις 27 Νοεµβρίου έως τις 24 ∆εκεµβρίου, που επιτρέπεται η συλλογή του αρκοδοπούρναρου.
Τα στοιβάζουν σε δεµάτια των 6 κιλών. Εκεί οι δασικοί υπάλληλοι ελέγχουν, καταµετρούν και σφραγίζουν τα δεµάτια µε την ειδική µολυβδοσφραγίδα. Κατόπιν φορτώνονται σε φορτηγά και µεταφέρονται στο χώρο συγκέντρωσης προκαθορισµένο από το δασαρχείο στην Καρυά. Στα δελτία µεταφοράς αναγράφεται ο αριθµός και το βάρος των δεµάτων από κάθε δασοπονικό είδος και ο αριθµός της µολυβδοσφραγίδας».
Η διάθεση του προϊόντος
Σε ό,τι αφορά τη διάθεση του προϊόντος, ο πρόεδρος του Δασικού Αγροτικού Συνεταιρισμού Νίκος Αξούγκας αναφέρει: «Πριν λίγα χρόνια συνεργαζόμασταν µε λίγους εµπόρους από την Κρήτη, τις Σέρρες, την Καβάλα και την ∆ράµα, σήμερα όμως εκτός Θεσσαλίας δίνουμε μόνο στην Κοζάνη. Κυρίως δουλεύουµε µε µικροπωλητές που πουλούν στις λαϊκές αγορές και ανθοπώλες της Θεσσαλίας. Βέβαια η ζήτηση του χθες µε το σήµερα δεν έχουν καµία σχέση. Παλιά έρχονταν οι έµποροι από όλη την Ελλάδα, γίνονταν δηµοπρασία και όποιος έδινε τα περισσότερα έπαιρνε όλο το εμπόρευμα που διατίθεντο.»
Ο ίδιος µάλιστα συµπληρώνει: «Οι παραγγελίες έχουν ελαττωθεί ανησυχητικά σε σηµείο που προσπαθούµε να κάνουµε τους εµπόρους, δηλαδή όλο το χρόνο ψάχνουµε για νέους αγοραστές. Προσπαθούµε να µάθουµε µε τον δύσκολο τρόπο της απευθείας πράξης. Η τιμή του εδώ και χρόνια παραμένει η ίδια, δηλαδή το δεμάτι κοστίζει 15 ευρώ, όμως ανά έτος η ζήτηση ελαττώνεται. Θεωρώ ότι σε αυτό δεν συμβάλλει τόσο η οικονομική κρίση που παγιώθηκε πια στην χώρα μας, καθώς στις γιορτές όλοι λίγο- πολύ ξοδεύουμε για στολισμό και δώρα, όσο το γεγονός ότι οι νέοι δεν γνωρίζουν το αρ αρκουδοπούρναρο. Δεν γνωρίζουν την ιστορία του και δεν νοιάζονται να κρατούν τα έθιμα. Όμως η συνέχισή τους είναι οι ρίζες, η παράδοση και η ταυτότητά μας ως λαός και επιπλέον είναι μέρος των μικρών πολυτελειών που μας απέμειναν για να ομορφαίνουν την ζωή μας.»
∆έντρο έως και 15µ. ή θάµνος που προσφέρει καλλωπισμό και ζηλευτή τροφή στα ζώα
Το αρκουδοπούρναρο µπορεί να είναι αειθαλής θάµνος αργής ανάπτυξης ή δένδρο που φθάνει έως και 15 µέτρα. Αντέχει την ξηρασία του µεσογειακού καλοκαιριού και τον παγετό, προτιµά υγρές περιοχές µε µεγάλο υψόµετρο και είναι δίοικο φυτό, δηλαδή υπάρχουν θηλυκά και αρσενικά δένδρα. Μέχρι να ξεκινήσει η ανθοφορία (µεταξύ 4 και 12 ετών), το φύλλο του δεν µπορεί να προσδιοριστεί. Τα άνθη του, λευκά ή ροζ στα θηλυκά και κιτρινωπά στα αρσενικά, είναι µοναδικές πηγές νέκταρ των επικονιαστών του, όπως η πεταλούδα, η µέλισσα και άλλα έντοµα. Από το τέλος του καλοκαιριού στο θηλυκό φυτό έχουν σχηµατιστεί οι καρποί του, που στην αρχή είναι πράσινοι και κατόπιν κίτρινοι και κόκκινοι. ∆ιατηρούνται από το φθινόπωρο έως τα τέλη του χειµώνα, όπου ωριµάζουν και πέφτουν στο έδαφος, αποτελώντας κύρια τροφή πουλιών και τρωκτικών του δάσους, σε µια εποχή που δυσκολεύονται να τραφούν.
Εκτός από γιορτινός διάκοσµος χρησιμεύει στην κηποτεχνία, κυρίως σε ψυχρές περιοχές, όπου αναδεικνύονται το ζωηρό πράσινο χρώµα της φυλλωσιάς, τα όµορφα άνθη και οι εντυπωσιακοί καρποί του. Με το κλάδεµα µπορεί να πάρει πυραµοειδές ή άλλο σχήµα ανάλογα µε τη φαντασία του κηπουρού. Οι καρποί του και συγκεκριμένα οι σπόροι µπορεί να είναι δηλητηριώδεις για τον άνθρωπο, όµως για τα πουλιά και τα ζώα είναι ζηλευτή τροφή.
Το who is who του Δασικού Αγροτικού Συνεταιρισμού Καρυάς
Συστήθηκε το 1986 και µε σκοπό την ισότιµη βοήθεια των µελών, που σήµερα είναι περίπου 30 άτοµα, τα 10 ενεργά και στοχεύει στην οικονοµική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη. Με νόµιµες διαδικασίες αναλαμβάνει την εκµετάλλευση των πάσης φύσης δασών και δασικών εκτάσεων που ανήκουν στο ∆ηµόσιο, σε κοινωφελή ιδρύµατα, µοναστήρια, αναγκαστικούς συνεταιρισµούς και ιδιώτες. Παρέχει συνεταιριστική εκπαίδευση, τεχνική βοήθεια, εκτελεί εγγειοβελτιωτικά έργα κ.α.
