Συνέντευξη στον ΛΕΥΤΕΡΗ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΟΥ
Οι εκλογές στην Αμερική ήταν πάντοτε, εκ των πραγμάτων, μια διαδικασία που ξέφευγε από τα στενά όρια της άλλης πλευράς του Ατλαντικού. Αυτές οι εκλογές όμως, της 3ης Νοεμβρίου αποκτούν ένα ιδιαίτερο πολιτικό νόημα: Η μάχη Τραμπ-Μπάιντεν και το αποτέλεσμα αυτής θα καθορίσει ουσιαστικά την πορεία ενός πλανήτη, ο οποίος μοιάζει απορρυθμισμένος. Ποια η διαδικασία και ποια τα προγνωστικά; Που θα κριθούν οι εκλογές και τι συμφέρει την Ελλάδα;
Ο Απόστολος Πιστόλας, φίλος και συνεργάτης της LP, παρακολουθεί στενά την εκλογική διαδικασία στις ΗΠΑ. Τα σημειώματά του για την πορεία της αμερικανικής εκλογικής μάχης μονοπωλούν το ενδιαφέρον των χρηστών του ελληνικού Twitter. Του ζητώ να μου αναλύσει τα μέχρι στιγμής δεδομένα και να κάνει και τις δικές του προβλέψεις.
Την ώρα που τα πάντα στον κόσμο αυτό έχουν πάψει να είναι ίδια και ο κορωνοϊός ρίχνει το μαύρο του πέπλο παντού, ίσως αυτές οι εκλογές να είναι οι πλέον σημαντικές για ολόκληρο τον πλανήτη…
Πώς εκλέγεται ο Πρόεδρος στις ΗΠΑ;
Στις ΗΠΑ έχουν διαφορετικό εκλογικό σύστημα από το ελληνικό. Ο Πρόεδρος δεν εκλέγεται από τους ψηφοφόρους αλλά από το κολλέγιο των εκλεκτόρων. Κάθε μία από τις πενήντα πολιτείες έχει συγκεκριμένο αριθμό εκλεκτόρων βασισμένο κυρίως, αλλά όχι απόλυτα, σε πληθυσμιακά κριτήρια. Το σύνολο των εκλεκτόρων είναι 538. Για να κερδίσει δηλαδή ένας υποψήφιος τις εκλογές πρέπει να ψηφιστεί από τουλάχιστον 270 τουλάχιστον εκλέκτορες.
Η διαδικασία είναι η εξής: Οι ψηφοφόροι της κάθε πολιτείας ψηφίζουν τον υποψήφιο που επιθυμούν για Πρόεδρο. Ο υποψήφιος που κερδίζει την κάθε πολιτεία, ακόμα και μια ψήφο διαφορά, «παίρνει» όλους τους εκλέκτορες αυτής (σε όλες εκτός από το Μέιν και τη Νεμπράσκα όπου υπάρχουν και τα λεγόμενα congressional districts). Αυτός είναι ο κύριος λόγος που παρατηρούνται φαινόμενα όπου ένας υποψήφιος κερδίζει τις περισσότερες ψήφους σε απόλυτο αριθμό, ή τις περισσότερες πολιτείες, αλλά χάνει τις εκλογές καθώς οι πολιτείες που κέρδισε δεν άθροιζαν σε σύνολο 270 εκλέκτορες. Ουσιαστικά οι ψηφοφόροι της κάθε πολιτείας δίνουν εντολή στους εκλέκτορες της πολιτείας να ψηφίσουν για Πρόεδρο. Τυπικά εκλέκτορες 26 πολιτειών δεν δεσμεύονται από την ψήφο του εκλογικού σώματος αλλά ουσιαστικά σε 200 και πλέον χρόνια μόνο εννέα πήγαν αντίθετα στη βούληση των ψηφοφόρων.
Καθώς απομένουν λίγες εβδομάδες πριν τις Προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ ποια είναι, δημοσκοπικά τουλάχιστον, η κατάσταση που διαμορφώνεται αυτή τη στιγμή;
Ο Μπάιντεν προηγείται με 10 μονάδες του Προέδρου Τραμπ και με πρώτη ματιά εκεί κάποιος θα έλεγε πως είναι σίγουρα νικητής. Όμως όπως είπαμε δεν έχει σημασία ο συνολικός αριθμός ψήφων αλλά ο αριθμός ψήφων ανά πολιτεία. Με τα δεδομένα που έχουμε σήμερα από τις δημοσκοπήσεις μπορούμε να πούμε πως ο Μπάιντεν είναι αρκετά πιο κοντά στο να πάρει τους 270 εκλέκτορες που χρειάζεται από ότι ο Πρόεδρος Τραμπ. Φαίνεται να έχει «κλειδώσει» πολιτείες που του εξασφαλίζουν 278 εκλέκτορες και να βρίσκεται μπροστά σε μερικές ακόμα πολιτείες κλειδιά. Αυτό δείχνει πως έχει περιθώρια ακόμα κι εάν χάσει κάποιες από αυτές να καταφέρει να εκλεγεί. Από την άλλη ο Πρόεδρος Τραμπ πρέπει να κερδίσει όλες τις πολιτείες στις οποίες οι δύο υποψήφιοι είναι κοντά (IA, GA, FL, NC, OH, AZ) και να γυρίσει μία εκ των PA, WI, MI στις οποίες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τον Μπάιντεν να βρίσκεται στο +7. Επίσης από τη στρατηγική που ακολουθεί η καμπάνια Μπάιντεν, η οποία έχει κάνει εξαιρετική δουλειά μέχρι στιγμής, φαίνεται πως κι εκείνοι θεωρούν πως βρίσκονται πολύ κοντά στη νίκη. Οι τοποθετήσεις του Μπάιντεν είναι παρόμοιες με εκείνες του Κυριάκου Μητσοτάκη το διάστημα από τις ευρωεκλογές Μαΐου 2019 μέχρι τις εκλογές του Ιουλίου 2019. Είναι στρατηγική ηγέτη στην εκλογική αγορά που βρίσκεται μακριά από τον διεκδικητή. Δίχως αυτό βέβαια να σημαίνει πως τις τελευταίες δύο εβδομάδες δεν μπορούν να αλλάξουν τα δεδομένα. Αλλά για να συμβεί αυτό στο σημείο που είμαστε θα χρειαστεί ένα απροσδόκητο γεγονός που θα λειτουργήσει ως καταλύτης.
Μπορεί δηλαδή να έχουμε ένα δεύτερο 2016; Όταν όλοι περίμεναν Χίλαρι και εξελέγη ο Τραμπ;
Πολλά μπορούν να συμβούν τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Έχουμε δει εκλογικές αναμετρήσεις να «γυρνάνε» από ένα γεγονός. Όμως σίγουρα το 2020 δεν είναι 2016. Τότε είχαμε ένα πλαίσιο στο οποίο ο Τραμπ κυριαρχούσε αναγκάζοντας την Χίλαρι να τοποθετηθεί μέσα σε αυτό. Εκείνος έκανε μια εξαιρετική καμπάνια όσον αφορά την κατάτμηση και στοχοποίηση ψηφοφόρων, είχε μια εξαιρετική τοποθέτηση στην αγορά, είχε αφήγημα που άγγιζε κυρίως τους «χαμένους της παγκοσμιοποίησης» και έτσι κέρδισε, οριακά κάποιες, τις πολιτείες της Rust Belt. Επίσης είχε απέναντί του μία μη δημοφιλή υποψήφια και ένα μεγάλο αριθμό αναποφάσιστων ψηφοφόρων.
Το 2020, από τον Απρίλιο και μέχρι την ασθένειά του, ο Τραμπ δεν ήλεγχε το πλαίσιο. Εάν δεν είχαμε την έλευση του κορωνοϊού θα μιλούσαμε για μία εντελώς διαφορετική καμπάνια. Στο πλαίσιο θα κυριαρχούσε σε μεγάλο βαθμό η οικονομία (ο μόνος τομέας τον οποίο οι ψηφοφόροι θεωρούν πως ο Τραμπ μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα από τον Μπάιντεν) και ο Προεδρος Τραμπ θα είχε πιο εύκολο έργο. Η έλευση του κορωνοϊού «βομβάρδισε» τα θεμέλια του αφηγήματος της καμπάνιας Τραμπ και έφερε να κυριαρχεί στο πλαίσιο η διαχείριση του κορωνοϊού, η υγεία γενικώς και μετά τη δολοφονία Φλόιντ και η φυλετική ανισότητα. Τομείς δηλαδή που ευνοούν τους δημοκρατικούς και τον Μπάιντεν, αφού οι περισσότεροι ψηφοφόροι εμπιστεύονται αυτόν για τη διαχείρισή τους. Έτσι ο Πρόεδρος Τραμπ αναγκάστηκε να λειτουργήσει και να τοποθετηθεί σε αυτό το πλαίσιο. Ένα πλαίσιο που είτε τον έβγαζε σε άμυνα (διαχείριση κορωνοϊού), είτε δεν είχαν δημιουργηθεί ακόμα οι συνθήκες ώστε η τοποθέτησή του να κάνει την πλειοψηφία να τον ψηφίσει για αυτήν (φυλετική ανισότητα). Ένα πλαίσιο η διαχείριση του οποίου από τον Πρόεδρο οδηγεί σε αντιΤραμπ ψήφο για ομάδα ψηφοφόρων. Επίσης το 2020 οι αναποφάσιστοι είναι κάτω του 50% αυτών του 2016 που κάνει την όποια αλλαγή δεδομένων δυσκολότερη. Ακόμη, ο κορωνοϊός δεν επιτρέπει μια κανονική προεκλογική εκστρατεία με μεγάλες συγκεντρώσεις, η οποία πιστεύω θα έδινε πόντους στον Πρόεδρο Τραμπ. Τέλος η καμπάνια Μπάιντεν συγκεντρώνει περισσότερα χρήματα από την καμπάνια Τραμπ τους τελευταίους μήνες, με ρεκόρ τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο, και έτσι θα έχει περισσότερα να ξοδέψει στις κρίσιμες πολιτείες κλειδιά τις τελευταίες ημέρες.
Πόσο έχει επηρεάσει το εκλογικό σώμα η πρόσφατη ασθένεια του Προέδρου Τραμπ;
Καταρχάς ήταν κάτι το οποίο χτύπησε τον Πρόεδρο επάνω στην τοποθέτησή του για τον κορωνοϊό, πράγμα αρνητικό για εκείνον. Η πρώτη αντίδραση σε ένα τέτοιο γεγονός, ειδικά από άτομα μεγαλύτερης ηλικίας αλλά και όσους ψηφίζουν «νικητή», είναι είτε να μετακινηθούν στους αναποφάσιστους, είτε να αποφασίσουν να απέχουν, είτε να ψηφίσουν τον αντίπαλο. Αυτό και έγινε και είδαμε ένα άνοιγμα της ψαλίδας. Από την άλλη όμως η ασθένεια του Προέδρου Τραμπ ήταν μια ευκαιρία εκλογικά για εκείνον να αλλάξει το πλαίσιο στο οποίο αναφέρθηκα πριν και στο οποίο βρισκόταν στα σχοινιά. Το νέο πλαίσιο μετά την ασθένειά του ήταν «Τραμπ εναντίον κορωνοϊού». Τα πρώτα εικοσιτετράωρα της ασθενείας του όλοι μιλούσαν μόνο για αυτό. Πολλοί ακραίοι αριστεροί έγραφαν αίσχη για την υγεία του. Θα περίμενα, αν και δεν είναι του χαρακτήρα του, να τα εκμεταλλευτεί αυτά και μέσω της μάχης του με τον κορωνοϊό, αλλά και τα όσα έγραψαν οι ακροαριστεροί εναντίον του, να προσπαθήσει να οδηγήσει μετριοπαθείς ψηφοφόρους σε ψήφο συμπάθειας, να χτυπήσει στο συναίσθημα και ύστερα μέσω της ανάρρωσής του να περάσει στο δυναμισμό. Και μέσα από αυτό να δώσει δυναμική στην καμπάνια του. Προτίμησε να πάει κατευθείαν στο δεύτερο, κάτι που είναι πιο κοντά στο χαρακτήρα του, πιο κοντά στον πυρήνα του κοινού του. Όμως το έκανε με τρόπο που τον έβλαψε περισσότερο από όσο τον βοήθησε. Και έτσι είδαμε ακόμα μεγαλύτερο άνοιγμα της ψαλίδας. Δεν ήταν τόσο η ασθένεια του Προέδρου όσο η διαχείριση της από εκείνον που «έσπρωξε» ψηφοφόρους σε κάποιες κρίσιμες πολιτείες υπέρ του Μπάιντεν.
Τι περιμένουμε να δούμε τις τελευταίες ημέρες;
Πιστεύω θα κινηθούμε στο ίδιο πλαίσιο του δυναμικού Προέδρου Τραμπ ενάντια στον «αδύναμο» διεκδικητή του θρόνου, Μπάιντεν. Ο δυναμισμός είναι ένα χαρακτηριστικό το οποίο μπορεί να «κολλήσει» παντού. Μπορεί να το χρησιμοποιήσει για παράδειγμα στην εξωτερική πολιτική ή στην προσπάθεια να πείσει πως θα ανακάμψει δυναμικά η οικονομία με αυτόν στην ηγεσία. Επίσης μπορεί να προσπαθήσει κοντά στις εκλογές να πουλήσει την ελπίδα ενός εμβολίου για τον κορωνοϊό. Το σίγουρο είναι πως οι επιθέσεις του θα ενταθούν την ίδια ώρα που ο Μπάιντεν θα συνεχίσει να μιλάει για ενότητα ώστε να κατευνάσει τους αναποφάσιστους που είναι πιο κοντά στους Ρεπουμπλικάνους από ότι σε εκείνον. Με βάση αυτά είναι πιθανό να δούμε ένα κλείσιμο της ψαλίδας μέχρι ένα σημείο. Εάν αυτό δε συμβεί μέχρι τις τελευταίες τρεις τέσσερις ημέρες ίσως δούμε ένα μεγαλύτερο άνοιγμά της στο τέλος.
Που θα κριθούν τελικά οι εκλογές;
Στον κορωνοϊό. Η έλευση του άλλαξε τα πάντα και επηρέασε σε πολύ μεγάλο βαθμό την εκλογική αναμέτρηση. Όχι μόνο επειδή άλλαξε το πλαίσιο και οδηγηθήκαμε σε μία διαφορετική προεκλογική εκστρατεία. Έκανε απαγορευτικές τις μεγάλες συγκεντρώσεις, που όπως είπα θα ήταν ευνοϊκές για τον Τραμπ και θα έδειχναν αδυναμίες του Μπάιντεν, αλλά και άλλαξε για πολλούς τον τρόπο που ψηφίζουν. Πολύ περισσότεροι ψηφίζουν νωρίτερα και ίσως αυτό αυξήσει την κάλπη, γεγονός που πάλι ευνοεί τον Μπάιντεν.
Ποιος είναι ο υποψήφιος που βολεύει την Ελλάδα να εκλεγεί;
Δε θεωρώ πως αλλάζει ο τρόπος που κοιτούν την εξωτερική πολιτική οι ΗΠΑ ανάλογα με το ποιος εκλέγεται Πρόεδρος. Η πολιτική είναι ενιαία ανεξαρτήτως κομμάτων και υποψηφίων. Μπορεί ο Πρόεδρος Τραμπ να δείχνει μία ιδιαίτερη αδυναμία σε αυταρχικούς ηγέτες και να έχει δημιουργήσει μια ιδιαίτερη προσωπική σχέση με τον Ερντογάν, αλλά αυτό είναι στο προσωπικό επίπεδο. Σε επίπεδο πολιτικής οι ΗΠΑ δείχνουν να έχουν έρθει πιο κοντά στην Ελλάδα από ότι στην Τουρκία και πιστεύω πως θα συνεχιστεί αυτό.
Τι βλέπεις για μετά το 2020;
Τα σενάρια είναι πάρα πολλά, θα πω ένα μόνο που σκέφτομαι τις τελευταίες εβδομάδες και πιστεύω έχει σοβαρές πιθανότητες να συμβεί. Σε ένα σενάριο μιας Προεδρίας Μπάιντεν (ειδικά με την Χάρις αντιπρόεδρο) πιστεύω πως στο πλαίσιο της πολιτικής ζωής θα κυριαρχήσουν θέματα ανισοτήτων. Ο άξονας «προστασία μειονοτήτων – κυριαρχία πλειοψηφίας» όπως συνηθίζω να τον αποκαλώ. Ο Πρόεδρος Τραμπ σε αυτόν έχει τοποθέτηση που μπορεί να φαίνεται πως τώρα δεν του δίνει την επανεκλογή (με τα έως τώρα δεδομένα) αλλά ενισχύει τη σχέση με ένα πυρήνα ψηφοφόρων, αρκετά μεγάλο. Αυτό υπό συνθήκες (για παράδειγμα άνοδος άκρας αριστεράς στους Δημοκρατικούς) μπορεί να βοηθήσει το 2024 ένα άλλο μέλος της οικογένειας Τραμπ (Ιβάνκα;) να διεκδικήσει το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών και την Προεδρεία. Ο Τραμπ, όπως κάθε «καθαρός» λαϊκιστής (πάρτε για παράδειγμα τον Τσίπρα στην Ελλάδα) μπορεί να εκλεγεί αλλά δε μπορεί να «στρίψει» προς το λεγόμενο κέντρο μετά τις εκλογές. Η Ιβάνκα μπορεί να πάρει τη μαγιά του πατέρα της και με ένα εντελώς διαφορετικό στυλ να «στρίψει» λίγο ώστε να προσεγγίσει άλλες ομάδες ψηφοφόρων, όπως έκανε η Λε Πεν στη Γαλλία. Το 2020 ίσως είναι το τέλος του Ντόναλντ Τραμπ στην πολιτική ζωή των ΗΠΑ, δεν πιστεύω όμως πως είναι το τέλος και της οικογένειας Τραμπ.
