Του κ. Δημήτρη Μπογδάνου
Μερικοί ακόμη μήνες μας απομένουν πριν επιστρέψουμε στην (έστω και μερική) κανονικότητα. Μέχρι τότε χρειάζεται υπομονή, επιμονή και προσήλωση σε συγκεκριμένες ενέργειές μας με δράσεις που αφορούν κυρίως στην πολιτεία αλλά απαιτούν και την δική μας συμμετοχή. Χωρίς να χάσουμε την επαφή μας με την πραγματικότητα, σχεδόν σίγουροι ότι θα επέλθει και το τρίτο κύμα της πανδημίας για το ποίο δεν πρέπει να ολιγωρήσουμε, ας εστιάσουμε στα θετικά μηνύματα που εκπέμπουν τα δεδομένα που έχουμε μέχρι σήμερα, χωρίς να μεμψιμοιρούμε.
1. Εμβόλια
Μπορεί να περνάει στα ψιλά των ειδήσεων και να κυριαρχεί εν είδει πανδημίας η ειδησεογραφία που αφορά στα εγκεκριμένα εμβόλια της Pfizer, Moderna και σύντομα της Astrazeneca/Οξφόρδης τα οποία μονωπολούν τη δημοσιότητα, αλλά μερικοί από εμάς αγνοούμε το γεγονός ότι μια ντουζίνα ακόμη από αυτά είναι προ των πυλών της αδειοδότησης και έγκρισης για μαζικούς εμβολιασμούς μέσα στο 2021. Τα ρώσικα με κυρίαρχο το Sputnik V, τα κινέζικα με φαβορί το CoronaVac, το Ισραηλινό και πολλά άλλα από τα σχεδόν 200 μεταξύ των οποίων αυτά Johnson & Johnson, Sanofi και GSK θα κυκλοφορήσουν κάποια στιγμή μέσα στο 2021-22 και θα αποτελέσουν πρόσθετα, πολύτιμα όπλα στην φαρέτρα μας κατά της αντιμετώπισης του αόρατου εχθρού. Τα πιο αποτελεσματικά και ασφαλή, θα επιβιώσουν σε συνθήκες φυσικής επιλογής και τους κανόνες της αγοράς. Οι γιατροί (και έμμεσα οι πολίτες) θα έχουν την δυνατότητα πολλαπλών επιλογών, γεγονός που θα ηρεμήσει ειδικά εκείνους που διατυπώνουν εύλογες αμφιβολίες και ενδοιασμούς για τα εμβόλια που στηρίζονται στην νέα mRNA τεχνολογία και στους ζώντες εξασθενημένους ιούς. Ακόμη και η ανησυχία για τις μεταλλάξεις και τις επιπτώσεις που αυτές δυνητικά μπορεί να έχουν στις ανοσογονικότητα του ιού, την ικανότητα του δηλαδή να ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα ώστε να φτιάχνει εξουδετερωτικά αντισώματα, νομίζω ότι θα ξεπεραστεί σχετικά εύκολα με την Παρασκευή παν-εμβολίων, ανθεκτικών στις μεταλλάξεις ή στην χειρότερη με εμβόλια τύπου γρίπης που θα κυκλοφορούν κάθε χρόνο και θα αντιμετωπίζουν το ιό σε όρους τύπου εποχικής γρίπης αλλά σίγουρα όχι πανδημίας. Εξαιρετικά ευάλωτες ομάδες, όπως υπερήλικες και ευπαθείς ομάδες υπό αυστηρές συστάσεις θα προβαίνουν σε εμβολιασμό μειώνοντας δραστικά τον επιπολασμό της νόσου και επομένως την δυνητική θνησιμότητα της. Ο εμβολιασμός και η ανάπτυξη εξουδετερωτικών αντισωμάτων θα αποβεί σωτήριος και σε ανοσοκατεσταλμένους, καρκινοπαθείς και ασθενείς που αποδεδειγμένα εμφανίζουν χειρότερη πρόγνωση όπως εκείνους με παθολογική παχυσαρκία, αναπνευστικές και καρδιακές παθήσεις ή διαβήτη που κάτω από άλλες συνθήκες αν μολύνονταν βαριά θα έχαναν πιθανά την ζωή τους εντός των μονάδων εντατικής θεραπείας, ακόμη και αν προλάβαιναν να φτάσουν μέχρι εκεί.
2. Αντι-ιïκά φάρμακα
Μπορεί μέχρι σήμερα να μην βρήκαμε το “φάρμακο” που αντιμετωπίζει με αποτελεσματικότητα τον ιό, ωστόσο αρκετά από αυτά που χρησιμοποιήθηκαν σε κλινικές μελέτες ή στην κλινική πρακτική φαίνεται να έδρασαν σε μεμονωμένες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα η χρήση κορτικοστεροειδών. Η ελπίδα που αφήνουν τα μονοκλωνικά αντισώματα που στρέφονται έναντι του ιού αφήνει μια αισιόδοξη νότα που μεταφράζεται και στην κλινική εμπειρία κυρίως για την αντιμετώπιση πρώιμων περιπτώσεων, σε εξαιρετικές περιπτώσεις ιδίως ευπαθών ομάδων. Δυστυχώς το τεράστιο κόστος (το οποίο θα μειώνεται σε ετήσια βάση σε κανόνες αγοράς) δεν θα επιτρέψει τέτοια φάρμακα να χρησιμοποιηθούν μαζικά για προληπτικούς σκοπούς, ωστόσο δεν θα πάψουν να αποτελούν χρήσιμα εργαλεία αντιμετώπισης της ασθένειας, μειώνοντας τις ημέρες νοσηλείας, τις ανάγκες για διασωλήνηση και το συνολικό κόστος υγειονομικής περίθαλψης. Το ψευδοδίλλημα μονοκλωνικά ή εμβόλια” δεν θα έπρεπε να μονοπωλήσει το ενδιαφέρον μια και στην περίπτωση των μονοκλωνικών μιλάμε για θεραπεία ενώ σε εκείνη των εμβολίων μιλάμε για πρόληψη. “Το προλαμβάνειν καλύτερο του θεραπεύειν” μας θυμίζει για άλλη μια φορά ο μέγας Ιπποκράτης.
3. Κανόνες υγιεινής και ασφάλειας
Μάθαμε να ζούμε και να κυκλοφορούμε διαφορετικά για το υπόλοιπο της ζωής μας. Με μάσκες έστω και αν δεν τις χρησιμοποιούμε πάντα σωστά, με πιο τακτικό πλύσιμο χεριών, με μεγαλύτερη προσοχή και πρόληψη, με μεγαλύτερη ευαισθησία στην αποφυγή της έκθεσης στον ιό. Από τρόμο, πανικό φόβο ή πραγματική ευαισθητοποίηση, μάθαμε τι πρέπει να κάνουμε για εμάς και τους δικούς μας και πως πρέπει να βιώνουμε την καθημερινότητα μας. Έστω και αν χαλαρώσουμε στο άμεσο μέλλον, κάποιοι από εμάς ακόμη και οι υγιειονομικοί θα είμαστε ή θα αναγκαστούμε να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Θα δούμε πολύ συχνότερα τους σεβαστούς γέροντες να φορούν μάσκα σε σχέση με πέρυσι, να προσέχουν εντός και εκτός νοσοκομείου, να μπαίνουν με μάσκα στα συνωστισμένα λεωφορεία και μέσα μαζικής μεταφοράς. Ακόμη και αυτές οι μικρές για πολλούς, αλλά τεράστιες για τον μέσο Έλληνα διαφορές, θα επιφέρουν θετικότερα αποτελέσματα, όπως έξειξε η κατακόρυφη μείωση των σοβαρών λοιμώξεων και των θανάτων από γρίπη σε παγκόσμιο επίπεδο.
4. Το μέλλον της φαρμακοβιοτεχνολογίας και των βιοεπιστημών
Η ανάγκη για ανάπτυξη αποτελεσματικών αντι-ιïκών φαρμάκων και εμβολίων άλλαξε άρδην τον τρόπο με των οποίο επιτελείται η έρευνα ανάπτυξης φαρμάκων. Ξέρουμε πια την “μαγική” συνταγή για επιτυχία. Στενότερη συνεργασία και ανταλλαγή τεχνογνωσίας μεγάλων επιστημονικών ομάδων ανεξάρτητα απότην εθνικότητα, μεγαλύτερη διεισδυτικότητα της ακαδημαïκής έρευνας στην φαρμακοβιομηχανία και καλύτερος σχεδιασμός πολυκεντρικών κλινικών μελετών θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη νέων αποτελεσματικότερων και φθηνότερων φαρμάκων για τον καρκίνο, τα αυτοάνοσα φλεγμονώδη νοσήματα, τις καρδιοπάθειες, την παχυσαρκία, το διαβήτη, το Αλζχαïμερ και πολλά άλλα νοσήματα. Ο νέος, επαναστατικός τρόπος έρευνας με αφετηρία τον SARS-CoV-2 άλλαξε για πάντα τον συντηρητικό τρόπο προσέγγισης με τον οποίο μέχρι σήμερα ερευνούσαμε τις χρόνιες παθήσεις.
Αν μη τι άλλο η πανδημία COVID-19 μας έκανε επιλεκτικά σοφότερους. Ανακαλύψαμε την αξία της ζωής που απειλείται και αντιδράσαμε. Σας προσκαλώ να κανουμε κλικ μερικούς μήνες πριν και να αναλογιστούμε την τότε πραγματικότητα. Κάποιοι από εμάς αυτοπροσδιοριζόμασταν «αρνητές» της ύπαρξης του κοροδοïού (ακόμη και σήμερα υπάρχουν αναμεσά μας τέτοιοι αλλά πολύ λιγότεροι) και κάποιοι άλλοι (μεταξύ των οποίων ιατροί και βιοεπιστήμονες) αμφισβητούσαμε την δυνατότητα ανάπτυξης αποτελεσματικών εμβολίων κατά του ιού. Θεωρούσαμε ότι είναι άπιαστο όνειρο δημιουργικής φαντασίας, επικαλούμενοι την ανεπάρκεια της επιστημονικής κοινότητας να αναπτύξει επαρκή εμβόλια κατά του HIV και της ηπατίτιδας C ή την έλλειψη αποτελεσματικής θεραπεία καρκίνων. Έξι μήνες μετά μαλώνουμε (ευτυχώς μόνο) για την ασφάλεια των εμβολίων και τις δυνητικές μακροχρόνιες παρενεργείες τους, αλλά δεν αμφισβητούμε την (ελπίζουμε μακροπρόθεσμη) αποτελεσματικότητά τους. Επίσης (ευχάριστα) μαλώνουμε για το εάν και κατά πόσον πρέπει να γίνουν υποχρεωτικά ή όχι, ξεχνώντας βέβαια ότι μπορεί ακόμη να τα ονειρευόμασταν την ύπαρξή τους 1 και 2 χρόνια μετά την ανακάλυψη του ιού.
Το 2021 διαγράφεται λιγότερο επώδυνο, με αισιοδοξία για εφικτέα πρόληψη, αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση και επιστροφή στην δημιουργική κανονικότητα. Το μόνο που χρειάζεται είναι να μετρήσουμε όσον τον δυνατόν λιγότερες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και να θεραπεύσουμε τις βαθιές πληγές στην κοινωνία. Να προσδοκούμε επανόρθωση της οικονομίας και του πολιτισμού μας και φυσικά να αντιμετωπίσουμε τα (ξεχασμένα για την ώρα) πραγματικά προβλήματα που είχαμε και συνεχίζουμε να έχουμε σε υπερθετικό βαθμό και πριν την πανδημία.
Να αισιοδοξούμε όχι γιατί είναι μονόδρομος αλλά γιατί η επιστήμη, έστω και συγκρατημένα, μας το διαβεβαιώνει.
Ο κ. Δημήτριος Π. Μπόγδανος, MBA, MD, PhD (London) είναι Καθηγητής Παθολογίας και Αυτοάνοσων Νοσημάτων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Διευθυντής Κλινικής Ρευματολογίας και κλινικής Ανοσολογίας, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας
