Ποιος διοικεί τη Δημοκρατία;

Ο Brad Stone[1], συγγραφέας του βιβλίου «Amazon Unbound – JEFF BEZOS and the INVENTION of a GLOBAL EMPIRE», σε συνέντευξή του[2] στους New York Times είπε για τον ιδρυτή τής Amazon πως ‘Ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου «δεν ζει πια ανάμεσά μας»’! Είναι βεβαίως προφανές πως ήθελε να τονίσει, με δηκτικό ίσως τρόπο, το γεγονός ότι ο επιτυχημένος επιχειρηματίας έχει αποκοπεί από τη συλλογικότητα της κοινωνίας κι έχει δημιουργήσει μια δική του ‘πραγματικότητα’ μέσα στην οποία ζει, μια ‘πραγματικότητα’ όμως που επηρεάζει βαθύτατα ολόκληρο τον πλανήτη! Η έπαρση της επιτυχίας έχει αποδειχτεί πως, σχεδόν νομοτελειακά, οδηγεί σε τέτοιου είδους συμπεριφορικές ιδιαιτερότητες ολόκληρο το φάσμα των ανθρώπων, από τους επιχειρηματίες και τους καλλιτέχνες μέχρι και τους πολιτικούς. Αν εστιάσουμε την προσοχή μας στους τελευταίους και με δεδομένο το γεγονός ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία τού φιλελεύθερου δυτικού κόσμου έχει στο επίκεντρό της τα αρχηγικά πολιτικά κόμματα, τότε εύλογα προκύπτει το ερώτημα: Διασφαλίζεται θεσμικά η επαφή των υψηλά ιστάμενων πολιτικών προσώπων με την κοινωνία και τα ζητήματα που την αφορούν ώστε να λαμβάνουν τις σωστές αποφάσεις; Ή, όπως στην περίπτωση του Bezos, όντας εκτός της κοινωνικής πραγματικότητας, λειτουργούν ερήμην της; Σ’ αυτήν την -εξόχως πιθανή- περίπτωση, πώς διοικείται η Δημοκρατία, με ποιους όρους και κυρίως ποιος είναι εκείνος που πραγματικά τη διοικεί;

Τα πολιτικά κόμματα, ως οργανωμένες συλλογικότητες, είναι φορείς άσκησης αλλά ταυτόχρονα και ελέγχου εξουσίας, αν και στην Ελλάδα φαίνεται πως έχουν ταυτίσει το ρόλο τους κυρίως με την ανάληψη κρατικών θέσεων ευθύνης. Έχοντας χάσει τα κοινωνικά ερείσματα πάνω στα οποία δημιουργήθηκαν, γεγονός που αποδεικνύεται από την ουσιαστική ανυπαρξία πια των πάλαι ποτέ πολυάριθμων σε μέλη οργανώσεών τους, δυσκολεύονται, ενδεχομένως και να αδυνατούν να συνδέσουν την κοινωνία με την άσκηση πολιτικής. Επιπροσθέτως, η αποτυχία του πολιτικού συστήματος να εμπλέξει τον μέσο πολίτη στη διαδικασία των κοινών, όπως αυτό αποτυπώνεται στα τραγικά υψηλά ποσοστά αποχής από τη συμμετοχή στις εκλογές, αναδεικνύει μια ακόμα παθογένεια στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Πώς ερμηνεύονται τα συμφέροντα των αντιπροσωπευόμενων από τους αντιπροσώπους τους, ειδικά όταν πρώτοι απέχουν από την άσκηση των πολιτικών τους καθηκόντων; Η προβληματική σε αυτό το σημείο είναι εξόχως δύσκολο να απαντηθεί. Η εκχώρηση εντολής αντιπροσώπευσης θα έπρεπε να συνεπάγεται την ισχυρή -και ηγεμονική ίσως- σχέση ανάμεσα στον αντιπροσωπευόμενο και τον αντιπρόσωπο και όχι απλώς μια σχέση εκλογικής ανάγκης. Τούτο όμως δεν φαίνεται πως αποτελεί μια πραγματικότητα διανοίγοντας έτσι περαιτέρω το χάσμα ανάμεσα στο αποφασίζον πολιτικό περιβάλλον της άσκησης εξουσίας και τη σκληρή καθημερινότητα των πολιτών. Έχει λοιπόν νομιμοποιηθεί πια η αποπολιτικοποίηση της κοινωνίας κι επιτρέπει, ή έστω ανέχεται, να υπάρχουν κυβερνήσεις χωρίς ουσιαστική πολιτική εκπροσώπησή τους; Μήπως θα μπορούσε να υπάρξει μια μη πολιτική δημοκρατία;

Με δεδομένο το γεγονός ότι ένα δημοκρατικό κράτος δεν μπορεί να διοικηθεί παρά μόνο μέσα από πολιτικούς θεσμούς, είναι προφανές ότι είναι αδύνατο να υπάρξει μια μη πολιτική δημοκρατία. Όσο κι αν τούτο μοιάζει αυτονόητο, εν τοις πράγμασι δεν είναι! Στη χώρα μας, τα κόμματα, όπως τα ίδια έχουν ομολογήσει στην πλειοψηφία τους, δηλώνουν αδύναμα μπροστά στην αφοπλιστική δύναμη των αγορών. Περαιτέρω δε, εξαιτίας της ανυπαρξίας ουσιαστικών εναλλακτικών προτάσεων στην άσκηση κυρίως της οικονομικής πολιτικής, η οποία εδώ και χρόνια επιβάλλεται έξωθεν από ευρωπαϊκούς και διεθνείς φορείς, απαξιώνεται ακόμα και η ίδια η λειτουργία των πολιτικών κομμάτων ως φορείς δημοκρατίας και λαϊκής κυριαρχίας. Τούτο έχει ως επακόλουθο τη διαρκώς αυξανόμενη αδιαφορία των πολιτών, με αποτέλεσμα οι κοινωνικές διεκδικήσεις να έχουν μετασχηματιστεί πια σε κοινωνικές παραχωρήσεις μπροστά στον κίνδυνο της ανεργίας, της φτώχιας αλλά και της περιθωριοποίησης. Απότοκο αυτής της πραγματικότητας είναι η πολιτική να έχει απωλέσει ακόμα ένα ισχυρό εργαλείο ελέγχου, αυτό της κοινωνικής κρίσης αλλά και της ουσιαστικής κριτικής του απολογισμού του έργου της. Με τους πολιτικούς λοιπόν που βρίσκονται σε θέση ισχύος να είναι αποκομμένοι από την κοινωνία και τους πολίτες να φοβούνται ή απλώς να επιφυλάσσονται ακόμα και να ονειρευτούν, λειτουργεί στ’ αλήθεια η Δημοκρατία; Κι αν ναι, για να επανέλθουμε στο αρχικό μας ερώτημα, ποιος τη διοικεί στ’ αλήθεια για εμάς; Ο Brad Stone ίσως ήδη έχει δώσει την απάντηση. Αυτοί που δεν ‘ζουν’ πια ανάμεσά μας!