Είχα γράψει στην αρχή της πανδημίας (και το προσάρμοσα σε ένα κεφάλαιο του βιβλίου «Βιωματικός οδηγός ψυχοθεραπείας») πως η διαχείριση της έμοιαζε σαν εκπαίδευση του πληθυσμού σε νέες, μη ορατές τότε, συνθήκες διαβίωσης. Η πανδημία έδωσε το πρόσχημα να αλλάξει το μοντέλο διοίκησης του κόσμου και η εκτόνωση των μαζών να γίνεται όχι μέσω της κατανάλωσης, αλλά μέσω της πειθάρχησης. Καλός πολίτης είναι ο πειθαρχημένος πολίτης και μάλιστα όχι αυτός που αποδέχεται την πειθαρχία μιας εξουσιαστικής δύναμης, αλλά ο αυτοπειθαρχούμενος, αυτός που έχει «πειστεί» να υπηρετεί την κυρίαρχη ιδεολογία. Ο αυτόκλητα συμμορφωμένος πολίτης είναι το νέο υπόδειγμα του καλού πολίτη, εκείνου που αποδέχεται αμάσητα μια και μόνη δογματική αλήθεια, με τον φόβο εγκαθιδρυμένο μέσα του, πως αν δεν ταχθεί με αυτή, θα είναι εναντίον της κι άρα εκτός συστήματος. Συνεπώς μετατοπίζεται σταδιακά το κέντρο της κοινωνίας σε όσους έχουν μια άποψη και οι κοινωνίες μας γίνονται όλο και περισσότερο δογματικές. Η μονοδιάστατη-κυρίαρχη άποψη γίνεται κάθε φορά το κλουβί στο οποίο εγκιβωτίζονται οι προσωπικότητες, αλλά και το πλαίσιο της κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Είμαστε, δηλαδή, όλοι ίδιοι και ίσοι εάν παραδείγματος χάρη «είμαστε με την Ουκρανία», ακόμη κι αν έχουμε τεράστιες αποκλίσεις στο μέγεθος του πλούτου που κατέχουμε. Η κυρίαρχη άποψη γίνεται το χωνευτήρι όλων των άλλων αντιθέσεων και ανισοτήτων. Συνεπώς όλο και περισσότερο απομακρυνόμαστε από μια πολύ-πρισματική πραγματικότητα, η αναζήτηση της οποίας καθίσταται προβληματική για εμάς και επικίνδυνη για την κυρίαρχη ιδεολογία. Η τυραννία του πολιτικά ορθού στο μεγαλείο της.
Η αναζήτηση της αλήθειας όμως απαιτεί μια εκτεταμένη διερεύνηση της πραγματικότητας, άρα σωστά ενημερωμένους και καλλιεργημένους πολίτες. Απαιτεί μια παιδεία που να διευρύνει το πνεύμα, να καλλιεργεί το συναίσθημα και να ορίζει τα ηθικά αξιώματα της συνύπαρξης. Πώς όμως να διαβάσεις τον κόσμο με την κοντόφθαλμη ματιά του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου, ο οποίος υπό την βάσανο της επιβίωσης (παλιότερα της κατανάλωσης) κλείνεται στην ατομικότητά του; Και πως να αντιληφθείς τις ραγδαίες κοινωνικοπολιτικές μεταλλάξεις που υφίσταται ο σημερινός κόσμος, σε παγκόσμια κλίμακα;
Ένας κόσμος που αλλάζει δίχως εμάς, αλλά συμπαρασύροντάς μας. Η αλλαγή του υποδείγματος είναι μπρος των πυλών, οι κοινωνίες αλλάζουν ή θα αναγκαστούν να αλλάξουν τον τρόπο συγκρότησης τους. Ο κόσμος made in China είναι μπροστά μας. Και ο μετασχηματισμός του κόσμου δεν θα γίνει ανώδυνα. Η κινεζοποίηση της οικονομίας και της κοινωνίας απαιτεί περισσότερο συμμορφωμένους πολίτες, σαν κι αυτούς που κλείνονται στο καβούκι τους για να γλυτώσουν την πολύτιμη ζωή τους από τον φόβο της αρρώστιας και του θανάτου.
Αυτή η νέα κουλτούρα του να ζεις χρειάζεται βεβαίως εκπαίδευση και τι άλλο πιο εκπαιδευτικό (τουλάχιστον για εμάς τους Έλληνες, δεδομένου πως κάθε λαός χειραγωγείται διαφορετικά) από την συνεχόμενη έκθεση στην ασχήμια και την βαρβαρότητα.
Οι Έλληνες πάντα ασχολούνταν με την κοινότητα, η ιδεολογία της οποίας ρύθμιζε τις διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις. Έχει γραμμένο δηλαδή στο πολιτισμικό του DNA την ενασχόληση με τα κοινωνικά πεπραγμένα ακόμη και σήμερα που η κοινωνία μας καθίσταται πολύ-κατακερματισμένη. Ακριβώς εκεί πατάει ο μηχανισμός χειραγώγησης να επιχειρήσει τους σκοπούς του. Δίνοντας στον Έλληνα αίμα, δάκρυα και πόνο και εκθέτοντας τον συναισθηματικά στην δυστυχία των άλλων. Έτσι αφενός ενεργοποιείται το θυμικό του κι αφετέρου απενεργοποιείται και εθίζεται στην ασχήμια. Επιτομή αυτού του μηχανισμού είναι η διαρκής έκθεση και η υπέρ-ανάλυση κάθε τραγικού ή δυσάρεστου γεγονότος (κατ’ επιλογή πάντα) που συμβαίνει σε αυτόν τον τόπο. Οι ήρωες των δραμάτων γίνονται οικείοι πρωταγωνιστές στο δικό μας δράμα, στον εγκλωβισμό μας στην ρουτίνα του μικρόκοσμού μας, εκεί που αισθανόμαστε πως δεν κινδυνεύουμε από όλα όσα συμβαίνουν στους μοιραίους άλλους. Έτσι η φερόμενη ως φόνισσα των παιδιών της γίνεται «Ρούλα» και αποκτά διαστάσεις αποφυγής παραδείγματος, αλλά κι ανακούφισης επειδή εσύ είσαι ήσυχος κι ασφαλής. Ακόμη κι αν είσαι εγκλωβισμένος νιώθεις μια περίεργη ανακούφιση πως τουλάχιστον ζεις, ακόμη κι αν ζεις συμβατικά μέσα από τις ζωές άλλων δυστυχισμένων ανθρώπων. Το «υπάρχουν και χειρότερα» υπαγορεύει πλέον τη δική μας ευτυχία.
Ο κόσμος που βλέπεις όμως στην τηλεόραση και αλληλεπιδράς στα ψηφιακά (κι όχι κοινωνικά, όπως τα λέμε) δίκτυα είναι η αντανάκλασή σου. Κόσμος μου είσαι και σου μοιάζω έγραψε ο Αλκίνοος Ιωαννίδης. Η δυστυχία γύρω σου καθρεφτίζει την δική σου δυστυχία, το τέρας που γιγαντώνεται δείχνει το δικό σου τέρας, η Ρούλα και η κάθε τραγική περίπτωση που θα πάρει την σκυτάλη είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας και δικό μας.
Το πρόβλημα είναι επομένως βαθιά κοινωνικό και πολιτικό, έχει τις ρίζες του στην ανισότητα, στην εξάπλωση της φτώχειας, στην ελλειμματική παιδεία, στην ελλειμματική δημοκρατία και κυρίως στον κατακερματισμό των συνειδήσεων. Ο καθένας μας δηλαδή αισθάνεται μόνος και συνεπώς αδύναμος, κλεισμένος στο καβούκι της ατομικότητας να προσμένει απλά να πορευτεί με το δράμα των άλλων. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι τηλεθεατής, ζει την ζωή του μέσα από μια ψηφιακή και άσχημη κλειδαρότρυπα. Γίνεται επομένως κι εκείνος άσχημος, διαμορφώνεται από τις μορφές του κόσμου που αντικρύζει και συνάμα γίνεται αδύναμος να ονειρευτεί και να αντι-δράσει, να δράσει δηλαδή διαφορετικά.
