(Κώστας Γιαννακός – Κώστας Γκούμας)*
Πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας μια εξαιρετική ανάλυση του υδατικού προβλήματος της Θεσσαλίας, με επίκεντρο τον Πηνειό ποταμό, από τον καθηγητή κ. Νικήτα Μυλόπουλο (εφεξής ΝΜ), Διευθυντή του Εργαστηρίου Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, την οποία παρέθεσε στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και αναδημοσιεύτηκε σε διάφορα μέσα (δες εδώ {1} ΣΚΑΙ,17/07/22).
Επειδή η Επιτροπή Διεκδίκησης για την Επίλυση του Υδατικού προβλήματος της Θεσσαλίας (Ε.Δ.Υ.ΘΕ) παρακολουθεί συστηματικά το μεγάλο αυτό πρόβλημα της περιοχής μας, ας μας επιτραπεί να διατυπώσουμε ορισμένα σχόλια, επεκτείνοντας την τεκμηριωμένη επιστημονική προσέγγιση του κ. ΝΜ και στο πεδίο της αναγκαίας πολιτικής ΔΙΕΞΟΔΟΥ από την οδυνηρή πραγματικότητα του υδατικού ζητήματος.
Ο καθηγητής ΝΜ εντοπίζει την «εξάντληση των υδατικών πόρων στην περιοχή» και αιτία της οικολογικής καταστροφής θεωρεί ότι είναι «η απουσία οργανωμένων αρδευτικών δικτύων, οι απαρχαιωμένες μέθοδοι άρδευσης και – φυσικά – η ίδια η διάρθρωση των καλλιεργειών, με κύριο χαρακτηριστικό την επικράτηση των υδροβόρων και χημικοσυντη-ρούμενων ειδών».
Επιπλέον ισχυρίζεται πως ο Πηνειός «θεωρείται σήμερα ένα από τα πιο επιβαρυμένα ποτάμια της χώρας, αλλά και της Ευρώπης» και επισημαίνει πως «ειδικά για τη Θεσσαλία….η απειλή της ερημοποίησης είναι ζωντανή».
Γενικεύοντας το θέμα, παρατηρεί ότι «…η υδατική κρίση είναι από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά ζητήματα, αν όχι το σημαντικότερο, με επιπτώσεις και επιφαινόμενα ανυπολόγιστα για τις κοινωνίες και τον πλανήτη» και συμπληρώνει πως «το πρόβλημα της υδατικής κρίσης ….δημιουργήθηκε γιατί επί σειρά ετών το νερό που καταναλώνεται στις επιμέρους λεκάνες απορροής ξεπερνά κατά πολύ την φέρουσα ικανότητα τους» και πως «είναι ένα πρόβλημα …..ανθρωπογενές….εξόχως πολιτικό στη δομή του….(που) υποτιμά συστηματικά τα περιβαλλοντικά όρια».
Όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνουν απόλυτα τις βασικές εκτιμήσεις των επιστημόνων της ΕΔΥΘΕ [οι οποίες περιέχονται και στην σχετική ΑΝΑΦΟΡΑ που υποβάλλαμε στα κόμματα και στη Βουλή (δες εδώ {2} την αναφορά)].
Συμπίπτουν επίσης με τα βασικά συμπεράσματα της πρόσφατης ημερίδας για την ξηρασία/ερημοποίηση που διοργανώθηκε στο ΓΕΩΤΕΕ/ΚΕ στη Λάρισα (17/6/2022).
Πράγματι στην Θεσσαλία με τα υψηλά υδατικά ελλείμματα απειλείται άμεσα η ΑΣΦΑΛΕΙΑ των πολιτών της και των περιουσιών τους από επικείμενες καταστροφές (ξηρασία, πλημμύρες), καθιστώντας το θέμα αυτό ως άμεσης προτεραιότητας.
Οι «προσφερόμενοι» υδατικοί πόροι δεν επαρκούν για τις τόσο εκτεταμένες αρδεύσεις (2,0 έως 2,5 εκ στρέμματα).
Επίσης, η «εξοικονόμηση» νερού και οι στόχοι μείωσης της σπατάλης που ορίζονται στην Υπ. Απόφασή του Σχεδίου Διαχείρισης Υδάτων (ΣΔΥ) είναι πρακτικά αδύνατον να επιτευχθούν με τις «απαρχαιωμένες» υποδομές άρδευσης, τις ανεξέλεγκτες υπερκαταναλώσεις από τον Πηνειό, τις οποίες ουσιαστικά «ενθαρρύνουν» οι πρακτικές κατασκευής πρόχειρων φραγμάτων μιας χρήσης (!), που καταστρέφουν κάθε χρόνο το οικοσύστημα και απλώς περιορίζουν πρόσκαιρα την απόγνωση των αρδευτών, δεδομένου ότι οι «προβλεπόμενες» (στο ΣΔΥ) ταμιεύσεις νερού με νέα έργα (Μουζάκι, Ενιπέας, Πύλη, Νεοχώρι, Ελασσόνα, λιμνοδεξαμενές κλπ.) απλά δεν έχουν γίνει πράξη !
Όσο για την «φέρουσα ικανότητα» στην οποία αναφέρεται η ανάλυση του κ. ΝΜ, δυστυχώς κανείς δεν την υπολογίζει.
Το αποτέλεσμα είναι να συνεχίζονται, μεταξύ άλλων, και οι καταστροφικές υπεραντλήσεις από τους υπόγειους υδροφορείς, (μέσω των 33.000 γεωτρήσεων), οδηγώντας σε τεράστια συσσώρευση ελλειμμάτων (κυρίως από μόνιμα αποθέματα) των υπόγειων υδροφορέων (εκτιμάται ότι υπερβαίνουν τα 3 δις κ. μ. νερού/στοιχεία ΣΔΥ), με συνακόλουθη ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ, εκτοξεύοντας παράλληλα το κόστος παραγωγής σε δυσθεώρητα ύψη !
Συνοπτικά, οι παρατηρήσεις του καθηγητή ΝΜ και η επιστημονική τεκμηρίωση όσων συμβαίνουν σήμερα στη Θεσσαλία, κατά έναν τρόπο «δικαιώνουν» τις διεκδικήσεις της Επιτροπής μας.
Είναι όμως προφανές πως, μπροστά σε μια τέτοιας κλίμακας οικολογική καταστροφή που ήδη βιώνουμε και στην διαφαινόμενη πολλαπλή κρίση (επισιτιστική, ενεργειακή, ακρίβειας κλπ.), κανείς δεν θα έπρεπε να παραμένει αδρανής και αδιάφορος.
Γι’ αυτό και η Ε.Δ.Υ.ΘΕ διεκδικεί επειγόντως την χάραξη μιας στρατηγικής αντιμετώπισης του προβλήματος και την λήψη, χωρίς άλλη αναβολή, κρίσιμων αναγκαίων αποφάσεων σχετικά με το υδατικό της Θεσσαλίας.
Η βασική ιδέα είναι απλή, απόλυτα συμβατή με την λογική του ΣΔΥ και της σχετικής οδηγίας (60/2000/ΕΚ) για τα νερά και κατατείνει στην εξισορρόπηση του άκρως ελλειμματικού υδατικού ισοζυγίου.
Αυτό θα επιτευχθεί :
α) Με την συστηματική μείωση της «ζήτησης» (σύγχρονα αρδευτικά έργα, κίνητρα για έξυπνα συστήματα εξοικονόμησης νερού, έλεγχος στις ατομικές γεωτρήσεις, ενίσχυση των διοικητικών δομών διαχείρισης υδάτων κ.ο.κ).
β) Με την ενίσχυση της «προσφοράς» των διαθέσιμων πόρων της λεκάνης Πηνειού (κυρίως χειμερινές απορροές) που δεν αξιοποιούνται, υλοποιώντας έργα ταμίευσης «πολλαπλής σκοπιμότητας» (αρδεύσεις, υδρεύσεις, αντιπλημμυρική προστασία, παραγωγή ενέργειας, αποθέματα για περιόδους ξηρασίας και ενίσχυση οικοσυστημάτων που κινδυνεύουν με κατάρρευση κλπ.).
Οι δυο αυτές αυτονόητες και επιβεβλημένες στρατηγικές κατευθύνσεις έχουν ήδη θεσμοθετηθεί, με τις σχετικές Υπουργικές Αποφάσεις (ΣΔΥ), που ισχύουν ήδη από το 2014, «αγνοούνται» όμως από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και καθιστούν τα ΣΔΥ «σχέδια επί χάρτου» !
Ας σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι ΟΛΕΣ οι κυβερνήσεις ΑΠΟΔΕΧΟΝΤΑΙ το όριο των 2,5 εκατομμυρίων στρεμμάτων αρδευόμενων εκτάσεων και υπερθεματίζουν για την διατήρηση τους (έστω και εάν όλες, χωρίς εξαιρέσεις, ελάχιστα ενδιαφέρθηκαν για την δημιουργία προϋποθέσεων στήριξης μιας τόσο φιλόδοξης πολιτικής).
Αυτό πρακτικά σημαίνει πως, ακόμη και εάν επιτευχθεί στο σύνολο της η εφαρμογή των δυο παραπάνω κατευθύνσεων προς εξισορρόπηση του ελλειμματικού ισοζυγίου, ο όγκος των αναγκαίων υδάτων για τόσο εκτεταμένες αρδεύσεις υπερβαίνει και πάλι τις αντοχές της λεκάνης Πηνειού.
Εδώ και χρόνια έχει προταθεί και έχει δρομολογηθεί η, μοναδική κατά την άποψη μας, λύση για την οριστική αντιμετώπιση των ελλειμμάτων και την παραγωγή οικολογικής (ΥΗ) ενέργειας, που δεν είναι άλλη από την ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΔΑΤΩΝ του ημιτελούς ταμιευτήρα Συκιάς επί του Άνω Αχελώου, μέσω της σχεδόν ολοκληρωμένης ΣΗΡΑΓΓΑΣ μεταφοράς (Μουζάκι).
Η ενίσχυση αυτή, σε συνδυασμό με την υλοποίηση όσων ήδη θεσμοθετήθηκαν, θα επιτρέψει την σταδιακή υποκατάσταση μεγάλου μέρους των χιλιάδων γεωτρήσεων, την σταδιακή αποκατάσταση των υπό κατάρρευση οικοσυστημάτων (κυρίως υπόγειων υδροφορέων) και την στήριξη με βιώσιμο τρόπο της πρωτογενούς παραγωγής στην περιοχή μας, εγκαταλείποντας την ανεύθυνη τακτική παράτασης αυτής της εκκρεμότητας, δεδομένου άλλωστε ότι στην περιοχή δημιουργούνται μεγάλοι κίνδυνοι καταστροφών από έντονα πλημμυρικά φαινόμενα, ενώ παράλληλα εξελίσσεται, εδώ και χρόνια, μια άγνωστη στο πλατύ κοινό οικολογική καταστροφή στο «μπαζωμένο» ποτάμι του Αχελώου !
Η νοσηρή και παράλληλα ταπεινωτική για την χώρα μας εκκρεμότητα με τα (εγκαταλειμμένα από το 2010) έργα Αχελώου πρέπει να πάρει ένα τέλος, με άμεση λήψη των σχετικών πολιτικών αποφάσεων.
Και ενόψει των εκλογών, ΟΛΑ τα κόμματα οφείλουν να δεσμευτούν για τις επόμενες ενέργειες τους, ώστε η χώρα να απαλλαγεί από την απραξία των προηγουμένων κυβερνήσεων και να απομακρυνθούν οι κίνδυνοι που απειλούν την Θεσσαλία.
*Γιαννακός Κώστας, γεωπόνος, πρόεδρος Γεωπονικού Συλλόγου Λάρισας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ
{1} Η εικόνα των ποταμών στη Θεσσαλία – Τι λέει ο Νικήτας Μυλόπουλος :
https://www.skai.gr/news/environment/i-eikona-ton-potamon-sti-thessalia
{2} Αναφορά μελών Ε.Δ.Υ.ΘΕ στη Βουλή για το υδατικό πρόβλημα Θεσσαλίας :
https://www.ypethe.gr/sites/default/files/archivefiles/2021_10_01_anafora_melon_edythe_gia_to_ydatiko_provlima_tis_thessalias_.pdf
