Της Ειρήνης Παπουτσή
Είναι σκηνογράφος, ενδυματολόγος και μασκοποιός. Αριστούχος απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ (Τμήμα Θεάτρου) και του διεθνούς σεμιναρίου κατασκευής δερμάτινης μάσκας από τον Donato Sartori (Padova). Και εδώ ακριβώς ήταν που… σκάλωσα, όταν «σκαλίζοντας» τα βιογραφικά των συνεργατών του Θεσσαλικού Θεάτρου έφτασα στο όνομά της: Μάρθα Φωκά.
«Να δεις που τούτη εδώ θα “κυνηγιέται” μονίμως με την… έκφραση», σκέφτηκα, πριν συνεχίσω να διαβάζω, για να διαπιστώσω σύντομα πως είχα να κάνω με ένα ιδιαίτερα ταλαντούχο πλάσμα, που έχει συνεργαστεί με τα σημαντικότερα θέατρα και φεστιβάλ της χώρας μας, έχοντας προσλαμβάνουσες και από το εξωτερικό.
Εθνικό Θέατρο, ΚΘΒΕ, Εθνική Λυρική Σκηνή, Θεσσαλικό Θέατρο, ΘΟΚ, Black Box Theatre (Holstebro, Δανία), Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Φεστιβάλ Κύπρια, UTE Festival (Ρουμανία), Festival fur aktuelles musiktheater an sieben orten (Tirol, Αυστρία) «χόρευαν» μπρος στα μάτια μου, με τη Μάρθα Φωκά να έχει συνεργαστεί με σκηνοθέτες και χορογράφους όπως οι: Σίμος Κακάλας, Μιχαήλ Μαρμαρινός, Γιάννης Ρήγας, Άννα Κοκκίνου, Κυριακή Σπανού, Ελένη Ευθυμίου, Κωνσταντίνος Ντέλλας, Rimini Protokoll, Άγγελος Φραντζής, Φώτης Νικολάου, Αντώνης Φωνιαδάκης, ενώ διδάσκει και κατασκευή θεατρικής μάσκας σε δραματικές σχολές και φεστιβάλ.
Με τη Μάρθα Φωκά θα μπορούσες να συζητάς για ώρες: για θέατρο, για κοστούμια και σκηνικά, για συνεργασίες και συλλογικότητα και φυσικά για… μάσκες και τη σχέση που ανέπτυξε με το “Θεσσαλικό”, με τη LarissaPress να επιχειρεί τη γνωριμία μαζί της μέσα από τούτη τη συνέντευξη, σ’ ένα καλλιτεχνικό οδοιπορικό από τη Χίο μέχρι και το Θεσσαλικό μας Θέατρο, με πολλούς όμορφους σταθμούς, αγάπη για τη δουλειά της και ταλέντο σε… περίσσευμα!
Αλήθεια ποιες οι προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα που οδήγησαν τα βήματά σας στο θέατρο;
Μεγάλωσα στη Χίο οπότε δυστυχώς δεν είχα την ευκαιρία σαν παιδί να παρακολουθώ θέατρο συχνά. Ωστόσο είχα την τύχη να έρθω σε επαφή με τον χώρο μέσω των ερασιτεχνών εργαστηρίων που οργάνωνε τότε το ΔΗΠΕΘΕ Β. Αιγαίου, με υπεύθυνο τον Γιώργο Μπινιάρη. Λίγο αυτή η επαφή με τη σκηνή, λίγο το ότι ήθελα να δώσω εξετάσεις για το Εικαστικό της Α.Σ.Κ.Τ. αλλά δεν κατάφερα να προετοιμαστώ κατάλληλα στο νησί, αποφάσισα και ευτυχώς κατάφερα να περάσω στο Τμήμα Θεάτρου της Σ.Κ.Τ. του Α.Π.Θ. αφού η κατεύθυνση της σκηνογραφίας/ενδυματολογίας έμοιαζε να συνδυάζει την αγάπη μου για τις εικαστικές τέχνες και την τέχνη του θεάτρου.
Ένα έργο τέχνης φτιαγμένο από πολλές καλλιτεχνικές σκέψεις. Πως βιώνετε τη δημιουργική εξάρτηση από τη συλλογικότητα;
Ευτυχώς, χίλιες φορές ευτυχώς που πρόκειται για μια συλλογική τέχνη το θέατρο. Πέρα απ’ το γεγονός ότι είμαι απέραντα αναβλητική σε ότι αφορά τα προσωπικά μου πρότζεκτ, αυτή ακριβώς η καλλιτεχνική συνύπαρξη είναι που μας προχωράει όχι μόνο σε επαγγελματικό επίπεδο αλλά και σε ανθρώπινο. Δε θα πω πως τα πράγματα είναι πάντα ρόδινα γιατί είμαστε άνθρωποι και πολλές φορές με έντονες και διαφορετικές προσωπικότητες, αλλά στο τέλος αυτή ακριβώς είναι και η γοητεία της τέχνης αυτής, ο απρόβλεπτος ανθρώπινος παράγοντας!
Ζει δυο ζωές ένας άνθρωπος του θεάτρου; Είναι η σχέση με το θέατρο υπαρξιακή;
Νομίζω πως οποιοδήποτε επάγγελμα καθορίζει υπαρξιακά τον άνθρωπο που το ασκεί, πόσο μάλλον ένα καλλιτεχνικό επάγγελμα. Από τη στιγμή όμως που επιλέγει κανείς να το ακολουθήσει και να επενδύσει ότι έχει και δεν έχει – γιατί με ημίμετρα δουλειά δε γίνεται – δεν υπάρχουν δυο ζωές. Για μένα τουλάχιστον δεν τέθηκε ποτέ τέτοιο θέμα. Φυσικά και υπάρχουν στιγμές που αναρωτιέμαι αν έχει νόημα όλο αυτό αλλά πάντα καταλήγω πως ναι, έχει και με το παραπάνω.
Η κατασκευή μάσκας διαθέτει περίοπτη θέση στην καριέρα σας. Μιλήστε μας για τη φιλοσοφία και την καλλιτεχνική έκφραση που οδηγούν στην κατασκευή της.
Η εξειδίκευσή μου με τη μάσκα ήρθε κάπως τυχαία στον δρόμο μου όταν η δασκάλα μου, Τίνα Παραλή, με έφερε σε επαφή με τον Σίμο Κακάλα. Είχα ήδη δει πριν γνωριστούμε τη Γκόλφω, που είχαν κάνει με την Εταιρεία θεάτρου Χώρος, και με είχε συγκλονίσει. Έτσι ξεκίνησε ένα ταξίδι έρευνας και πειραματισμού σε σχέση με τον θεατρικό χαρακτήρα, τα στερεότυπα, την έκφραση και την ανατομία του προσώπου. Η θεατρική μάσκα οφείλει να αποκαλύπτει τον χαρακτήρα και επομένως η ανθρωποπαρατήρηση είναι πυρηνικό κομμάτι της δουλειάς μου.
Πινόκιο (Παιδική Σκηνή-σχεδιασμός μάσκας), Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν και Επιθεωρητής. Τρείς εξέχουσες παραστάσεις στην πορεία του Θεσσαλικού τα τελευταία χρόνια, στις οποίες υπογράψατε τα κοστούμια, αλλά και Βόυτσεκ, με τα σκηνικά να φέρουν την υπογραφή σας. Πείτε μας για αυτές και τη συνεργασία σας με το Θ.Θ.
Όσο κι αν ακουστεί στερεοτυπικό, νιώθω βαθιά ευγνωμοσύνη για τις δουλειές αυτές. Πρώτα απ’ όλα είναι εξαιρετική τύχη και χαρά να συνεργάζομαι με τους δασκάλους μου απ’ το Τμήμα Θεάτρου (Απόστολο-Φωκίων Βέττα, Κυριακή Σπανού, Ολυμπία Σιδερίδου) και οφείλω να πω πως πολύ σπάνια βρίσκεις συνεργάτες στο τεχνικό κομμάτι όπως τους ανθρώπους του Θεσσαλικού Θεάτρου, που με τόση φροντίδα και αγάπη έρχονται να υλοποιήσουν το καλλιτεχνικό σου όραμα. Τα κοστούμια στον Επιθεωρητή ή στον Καλό Άνθρωπο του ΣεΤσουάν θα ήταν κάτι τελείως διαφορετικό αν δεν υπήρχε η Νικολέτα Καΐση να τα υλοποιήσει με τόση τελειομανία. Αντίστοιχα και το σκηνικό στον Βόυτσεκ. Σε έναν χώρο που όσο περνούν τα χρόνια οι εργασιακές συνθήκες γίνονται δυστυχώς όλο και χειρότερες, θα ήμουν αχάριστη να μην αναγνωρίσω τη δοτικότητα με την οποία δουλεύει το Θεσσαλικό θέατρο χάρη στους ανθρώπους του.
Πώς προσεγγίζετε ένα θεατρικό έργο ως ενδυματολόγος; Μιλήστε μας αν θέλετε με το παράδειγμα των παραστάσεων που κάνατε στο Θ.Θ.
Όπως και στην περίπτωση της μάσκας η αρχή είναι το κείμενο και η σκηνοθετική ματιά πάνω σ’ αυτό, και χαίρομαι πολύ που με την Κυριακή Σπανού δουλεύουμε με εξαιρετική επικοινωνία και ελευθερία. Ξεκινάω λοιπόν πάντα σε σχέση με τους χαρακτήρες. Φυσικά στο κομμάτι του κοστουμιού έρχεται και η ιστορική έρευνα αλλά και οι ανάγκες της εκάστοτε παραγωγής (εναλλαγές ρόλων, γρήγορες αλλαγές κλπ.).Στοχεύω πάντα το κοστούμι να είναι σύμμαχος του ηθοποιού και να συμπληρώνει την υποκριτική και τον ρόλο του. Αν αυτό πετύχει – που θέλω να πιστεύω πως στις δύο αυτές παραστάσεις πέτυχε -τότε είμαι κι εγώ πολύ χαρούμενη για τη δουλειά μου.
Σ.Σ. Ευχαριστούμε θερμά το Θεσσαλικό Θέατρο για την ευγενική παραχώρηση του υλικού του αρχείου του.
ΦΩΤΟ: Δ. Καστανάρας // LarissaPress
