Μέρες παράξενες, θαυμάσιες μέρες
Να ονειρεύεσαι, να μην ξεχνάς
[…]άσε τις μέρες αυτές να σε γεμίσουν φωτιά
έχουνε μνήμη καλή και μας χρεώνουν
μας στέλνουν πίσω της μετάνοιας τα χαρτιά*
Πιάτο ημέρας
Θεσσαλική πίτα με ανοιγμένο παραδοσιακό φύλλο, γέμιση από άγρια χόρτα, τσουκνίδες, μυρώνια, λάπατα, παζιά και αγνό παρθένο ελαιόλαδο.
Συνοδεύεται από την ευχή της Μπουμπουλίνας, την ανθρωπιά της Μηλίτσας, τις αφηγήσεις της Μαρούλας και τον συγκλονιστικό λόγο του Θωμά.
Γεύμα ιδανικό για οδοιπόρους, διαδηλωτές, απεργούς και θεατρικό κοινό.
Καταπολεμά τη μοιρολατρία και τον Κοέλιο μέσα μας.
Μιλάς με γρίφους, γερόντισσα!
Ω, ναι! Ναι, σε όλα! Ναι, στους γρίφους, ναι και στο «γερόντισσα» ή «γραία» ή κατά το λαϊκότερο «γριά», γιατί πρωταγωνιστούν – αυτή τη φορά – στην σκέψη μου τα κορίτσια κάποιας ηλικίας!
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.
Εν αρχή ην η Μπουμπουλίνα!
Όχι η περίφημη της ελληνικής επανάστασης, αλλά η γιαγιά μου, η Αναστασία, που από μικρή είχα βάσιμες υποψίες, πως κρατούσε η ρίζα της από την εμβληματική καπετάνισσα, οπότε της το κόλλησα το παρατσούκλι και της έμεινε.
Τις τελευταίες ημέρες μου έρχεται διαρκώς στο μυαλό η ευχή της στα μεγάλα γιορτινά οικογενειακά τραπέζια. «Καλά μυαλά» ευχόταν στα εγγόνια της και το εννοούσε η Μπουμπουλίνα! Ούτε προτροπές για παντριές, ούτε προσδοκίες για δισέγγονα, χορούς και κουφέτα, ούτε και επικλήσεις για μάτια ανοιχτά που θα εντοπίσουν τον καλό τον γαμπρό!
Καλά μυαλά ζητούσε η γιαγιά μου και το έκανε στακάτα, σχεδόν επιτακτικά!
Δεν ξέρω να πω αν έπιασε τόπο η ευχή της. Οι απόψεις διίστανται.
Σίγουρα, η φράση αυτή με συνοδεύει σε όλη μου τη ζωή και δεν είναι λίγες οι φορές, που ακούω μέσα μου καθαρά τη φωνή της, να την επαναλαμβάνει.
Σαν τώρα, καλή ώρα, που σκοτείνιασαν γύρω όλα και το πένθος κάλυψε σαν διάφανη μεμβράνη την καθημερινότητα. Τώρα που πλήθος κόσμου βγαίνει στους δρόμους, διεκδικώντας δικαιοσύνη και απαντήσεις σε ένα ανελέητο «γιατί». Τώρα, που χρειάζεται όσο ποτέ, να κρατήσουμε τη σκέψη μας σε εγρήγορση και το μυαλό μας δυνατό.
Ενώ η ευχή της γιαγιάς Μπουμπουλίνας έγινε μόνιμη επωδός στις σκέψεις μου, ήρθε απανωτά το φευγιό της Μηλίτσας Καμβύση, της τρίτης και τελευταίας από την παρέα των γυναικών της Λέσβου, που υποχρέωσαν τον πλανήτη να υποκλιθεί στην ανθρωπιά τους, το 2015. Μέχρι τα βραβεία Νόμπελ έφτασαν οι τρεις γιαγιάδες από τη Σκάλα Συκαµιάς!
Παιδιά προσφύγων από το μικρασιατικό Μοσχονήσι η Μηλίτσα, η Μαρίτσα και η Ευστρατία δίδαξαν αλληλεγγύη από το παγκάκι, ταΐζοντας με το μπιμπερό ένα μωρό, προσφυγόπουλο από τη Συρία. Γιαγιάδες όλων μας, οι τρεις ηλικιωμένες γυναίκες προσέφεραν ένα μεγάλο μάθημα ζωής, κερδίζοντας άξια τα ειλικρινή μας δάκρυα για το θάνατό τους και μια ανεξίτηλη θέση στη μνήμη μας.
Η παρέλαση της γριάς στο μυαλό μου καλά να κρατεί, γιατί, όπως αποδείχθηκε, μιας γριάς, μύριες έπονται και κάποιες είναι μάλιστα εξόχως θεατρικές!
Ο λόγος για τη νέα παραγωγή της Πειραματικής Σκηνής του Θεσσαλικού Θεάτρου με τίτλο Οι γριές που μαζεύουν την τσουκνίδα, μάγισσες και μαγείρισσες της μυστικής Θεσσαλίας*, μια παράσταση – μελέτη, έρευνα και ύμνο στη λαογραφία της Θεσσαλίας. Με το θηλυκό στοιχείο στο επίκεντρο και μια φρέσκια ματιά που στήνει επί σκηνής έναν διάλογο ανάμεσα στις γενιές, ανάμεσα στο σήμερα και σε έναν κόσμο που – αν και μακρινός – διατηρεί τις ρίζες του βαθιά μέσα μας, καλά κρυμμένες σε κοινή θέα, μέσα σε κουζίνες, κατσαρόλες, ταψιά, συνταγές, βότανα και χόρτα της φύσης.
Έναν κόσμο μυστικό, καταλυτικό για την κοινωνία και την ίδια την ύπαρξη, μια ανάσα ελευθερίας για τις γυναίκες, κρυμμένη αριστοτεχνικά στον πυρήνα της ανδροκρατίας.
Κι όλα αυτά μέσα από μια συρραφή μύθων και ιστοριών, μέσα από κείμενα – πολύτιμους θησαυρούς από την αρχαιότητα, έως την πιο σύγχρονη καταγραφή, από τη Μήδεια και την Εριχθώ, στα επικά Φαρσάλια του Λουκανού και στους ιατροσοφικούς κώδικες του 1800, έως τις Γυναίκες της γης* της Μαρούλας Κλιάφα και το αριστουργηματικό Μαράν Αθά* του Θωμά Ψύρρα!
Κάπως έτσι γέμισε ο λογισμός μου με ρυτιδιασμένα χέρια, σκαμμένα πρόσωπα, ραγισμένες φωνές, μαύρα και γκρι τσιτάκια και ζωηρά βλέμματα, πρόσωπα υπαρκτά, πρόσωπα φανταστικά, γυναίκες που συνάντησα και άλλες με τις οποίες συνδέθηκα νοερά.
Ήταν όλες τους εκεί! Οι μυθικές μάγισσες της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας, οι μυστηριακές Ταρσές του Μαράν Αθά που «όποιον θέλουνε χαλνάνε κι όποιον θέλουν αγαπάνε», η Λεμονιά, η Δέσποινα, η Μαρία, η Στεργιάνω, η Αγγέλω οι συγκλονιστικά οικείες Γυναίκες της γης της Μαρούλας Κλιάφα…
«Όταν θέλεις κάτι πάρα πολύ, τότε ολόκληρο το Σύμπαν συνωμοτεί για να το αποκτήσεις», έγραφε το 1988 ο Πάουλο Κοέλιο, σφραγίζοντας με τη φράση αυτή ένα από τα μεγαλύτερα best-sellers της παγκόσμιας λογοτεχνίας και επιτρέποντας – σε όσους διαθέτουν τη συνήθεια να διαβάζουν αντί να καταναλώνουν βιβλία – στην καλύτερη των περιπτώσεων να καγχάσουν!
Να που σε κάτι φάνηκε χρήσιμος τελικά ο υπέρ-υπέρ-υπέρ-υπερεκτιμημένος Αλχημιστής! Βλέπετε, η περίφημη φράση – ύμνος στον ανορθολογισμό του Κοέλιο έβαλε τις γήινες γριές της σκέψης μου στη σειρά, ξεμπέρδεψε το κουβάρι, βοήθησε να καθίσουν οι ντελβέδες και ήρθε η ήρα να ξεχωρίσει από το στάρι!
Γιατί, κύριε Κοέλιο και αγαπητοί θιασώτες του, δεν ήταν το Σύμπαν, αλλά οι γριές που συνωμότησαν και έβαλαν μέσα μου τα πράγματα στη θέση τους.
Καταλυτική αποδείχθηκε τελικά η επιρροή τους, καθώς, ως γνωστόν, η γριά είναι ανίκητη και πολύ καλά κάνει! Γιατί το έχει κερδίσει! Γιατί το έχει πληρώσει ακριβά!
Απέναντι στον ανορθολογισμό του Σύμπαντος που συνωμοτεί για να εκπληρωθούν προσωπικές επιθυμίες με τρόπο «μαγικό», στέκεται αγέρωχη η προτροπή της λατρεμένης μου Μπουμπουλίνας – πυξίδα και κληρονομιά μου – για «καλά μυαλά».
Ένα μυαλό ελεύθερο, καθαρό, κριτικό, ανοιχτό, ένα καλό μυαλό ορθώνεται με παρρησία απέναντι στις εξουσίες που θέλουν τους ανθρώπους μονάδες, μοιρολατρικά παραδομένες στην τύχη και την εύνοια της, αποτρέποντας την όποια διάθεσή και ικανότητά τους για ανατροπή και αλλαγή!
Κοντά στην ορθή και καθάρια σκέψη, η γνώση της δύναμης της αλληλεγγύης, της μαζικής διεκδίκησης όχι για τον εαυτό μας, αλλά για όλους, που μας δίδαξαν με τον πιο απλό τρόπο οι τρεις φιλενάδες της Λέσβου, υπερασπιζόμενες με την ανθρωπιά τους το μέλλον, στο πρόσωπο ενός αθώου ξεριζωμένου βρέφους και της νεαρής μητέρας του.
Η συλλογική επιθυμία που ενώνει, που ανατρέπει, που διεκδικεί μια κοινωνία καλύτερη, που παρέχει το πλαίσιο για την πραγμάτωση των ονείρων όλων μας, απέναντι στην ατομική φιλοδοξία που διαιρεί και υποτάσσεται σε μια αόριστη «μοίρα» και σε ένα βολικό «ριζικό».
Τέλος, οι γυναίκες της παράστασης του Θεσσαλικού Θεάτρου, μάγισσες και μαγείρισσες, κοινωνοί της λαϊκής σοφίας και μέλη μιας πανίσχυρης μυστικής κοινότητας αυτονομίας, ενός κόσμου όπου οι γυναίκες ζουν ελεύθερες, κάτω από τη μύτη της πατριαρχίας!
Οι γιαγιάδες μας, λαϊκές γυναίκες του παρελθόντος, μαθημένες στις δοκιμασίες, στη στέρηση και την ανέχεια ήξεραν να δουλεύουν σκληρά, να τραγουδούν δυνατά, να γελούν δυνατότερα και να αντέχουν!
Κι αν έχουν αντέξει στο πετσί τους: φυσικές καταστροφές, πολέμους, πολιτικές αναταραχές, πείνα, έλλειψη περίθαλψης, απουσία βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων, καταπίεση, εκμετάλλευση, κακοποίηση…
Η ζωή τους μοιάζει με σενάριο κινηματογραφικής ταινίας στα δικά μας μάτια. Τόση δύναμη, τόσο πείσμα, τόσες αντοχές και τόση κακουχία.
Κι όμως…
Οι γυναίκες αυτές δημιούργησαν, έχτισαν, προχώρησαν και παρέδωσαν στις επόμενες γενιές, έναν κόσμο αποφασισμένο να πάει μπροστά. Άφησαν έντονο και διαυγές το στίγμα τους και κατάφεραν – κόντρα σε κάθε αντίξοη συνθήκη – να δημιουργήσουν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο απολάμβαναν μικρές, αλλά τόσο ουσιαστικές, ανάσες ελευθερίας!
Το Σύμπαν δεν συνωμοτεί για κανέναν μας. Άλλοι συνωμοτούν και για καλό μας δεν είναι! Αν είναι να επιλέξω συνωμοσία, λοιπόν, επιλέγω ξεκάθαρα τη συνωμοσία της γριάς: γνώση, σκέψη, μελέτη, στοχασμό, αλληλεγγύη, ανθρωπιά, συλλογικό στόχο, μαζικό κοινωνικό αγώνα, ανατροπή, ανάσες ελευθερίας!
Από την προσωπική μνήμη, από το υπερπέραν, από το παγκάκι, από τις αφηγήσεις των βιβλίων ή από τη θεατρική σκηνή, μαχήτριες της ζωής και κάτοχοι της μυστικής γνώσης, μας προσφέρουν τα εργαλεία και τον τρόπο να συνεχίσουμε και να διεκδικήσουμε για όλους!
Μας δείχνουν το δρόμο…
Σε εμάς μένει να τον βαδίσουμε.
*Μέρες παράξενες, θαυμάσιες μέρες – Active member, άλμπουμ Μέρες παράξενες, θαυμάσιες μέρες (1999)
* Θεσσαλικό Θέατρο – Πειραματική Σκηνή – Οι γριές που μαζεύουν την τσουκνίδα, μάγισσες και μαγείρισσες της μυστικής Θεσσαλίας – Σκηνοθεσία – δραματουργική επεξεργασία Κωνσταντίνος Ντέλλας. Έως τις 9/4, στο Θέατρο «Κώστας Τσιάνος». Παραστάσεις από Πέμπτη έως και Κυριακή.
* Γυναίκες της γης – Κείμενα Μαρούλα Κλιάφα, Φωτογραφίες Δημήτρης Λέτσιος, Εκδόσεις Κέδρος 1994
* Μαράν Αθά ή Ιερά και Ανόσια– Θωμάς Ψύρρας Εκδόσεις Κέδρος 2004
