Στο Αμφιθέατρο της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας-Μουσείου Γ. Ι. Κατσίγρα, πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση με θέμα «Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός στη Θεσσαλία μέσα από τη συλλογή Ν. Παπαθεοδώρου», στο πλαίσιο της έκθεσης «Larissa mea dulcissima. Γλυκυτάτη μου Λάρισα», με ομιλητές τους κ. Λουϊζα Καραπιδάκη, επιμελήτρια της έκθεσης, ιστορικό της τέχνης και τον κ. Θωμά Ψύρρα, φιλόλογο-συγγραφέα.
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, η επιμελήτρια κ. Καραπιδάκη αναφέρθηκε στη σπουδαιότητα της συλλογής και στα επιλεγμένα αντικείμενα της σχετικής ενότητας της έκθεσης, μεταξύ άλλων τόνισε ότι “πρόκειται για μια σπάνια συλλογή που φωτίζει στιγμές της Λάρισας και γενικότερα της ιστορικής τεκμηρίωσης της Ελλάδας. Αναπτύσσουμε το προφίλ του συλλέκτη, πως αυτός ο άνθρωπος αφοσιώθηκε σ’ αυτή την συλλογή, πως είχε την διορατικότητα να μαζέψει αυτά τα πολύ σπάνια ντοκουμέντα, τεκμήρια και όλα μαζί να συγκροτούν ένα αφήγημα”.
Ο κ. Θωμάς Ψύρρας μίλησε για τους «Λαρισαίους του Διαφωτισμού» όπου αναφέρθηκε στις οικονομικές ανατροπές και στις ιδεολογικές διαφοροποιήσεις στην περιοχή της Λάρισας, κυρίως τον 18ο και στις αρχές του 19ου αιώνα, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της παιδείας και τη σταδιακή διαμόρφωση και ενίσχυση της νεοελληνικής εθνικής συνείδησης.
Συγκεκριμένα σημείωσε ότι “η έκθεση για τη Λάρισα του Νίκου Παπαθεοδώρου είναι μία ιδιαίτερα σημαντική έκθεση ίσως από τις πιο σημαντικές στα πολιτιστικά της Λάρισας των τελευταίων ετών, διότι με τρόπο εμπράγματο και απτό δίνει στον επισκέπτη την δυνατότητα να κατακτήσει την συνείδηση της πόλης του. Ένα τμήμα της έκθεσης είναι αφιερωμένο στα εκθέματα που αφορούν τον νεοελληνικό Διαφωτισμό δηλαδή την περίοδο από το 1750 έως περίπου το 1821. Είναι η περίοδος κατά την οποία προετοιμάζεται εθνική εξέγερση του 1821. Μπορούμε να παρακολουθήσουμε λοιπόν μέσα από αυτά τα εκθέματα την πορεία του ελληνισμού όπως αποτυπώνεται στην εποχή μας με τους μεγάλους Λαρισαίους διαφωτιστές τον Κούμα την σχολή των Αμπελακίων, τον Οικονόμου Εξ Οικονόμων, την σχολή της Τσαριτσάνης”.
Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός ξεκίνησε ως, ένα κίνημα ιδεολογικό, φιλοσοφικό και γλωσσικό, το οποίο επιχείρησε να μεταφέρει τις αξίες και τις ιδέες του ευρωπαϊκού διαφωτισμού στον ελληνικό χώρο. Το κίνημα αυτό αναπτύχθηκε κυρίως στο χώρο όπου ζούσαν Έλληνες με εθνική συνείδηση και είχαν δραστηριοποιηθεί σε πολλούς τομείς. Οι σχολές, οι ακαδημίες και τα ελληνικά τυπογραφεία βοήθησαν τις διαδικασίες της αφομοίωσης και ενδεχομένως της μετάλλαξης των ιδεών.
Στις ίδιες περιοχές, όπου υπήρχε και οικονομική ανάπτυξη (λ.χ. Αμπελάκια), το αποτέλεσμα ήταν να γνωρίσει ιδιαίτερη άνθηση και η παιδεία. Οι Έλληνες έμποροι και λόγιοι που δεν μπόρεσαν να αναδειχθούν στα στενά και καταπιεστικά όρια των κατακτητών Οθωμανών, ξενιτεύτηκαν και ήλθαν σε επαφή με το ευρωπαϊκό πνεύμα. Σε σύντομο χρονικό διάστημα μεταφράστηκαν στην ελληνική γλώσσα σπουδαία έργα του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, τα οποία έφθαναν στις σχολές, τις οποίες φωτισμένοι Έλληνες είχαν ιδρύσει σε διάφορες περιοχές της τουρκοκρατούμενης Ελλάδος.
Η Θεσσαλία και η Ήπειρος, σε σχέση με άλλες περιοχές, έχουν να παρουσιάσουν πολλούς λόγιους και συγγραφείς, οι οποίοι με τη διδασκαλία τους προετοίμασαν, μαζί με τους αγωνιστές, τη μεγάλη Επανάσταση του 1821. Η Θεσσαλία μπορεί να σεμνύνεται για λόγιους σαν τον Ρήγα Βελεστινλή, τους τρεις Μηλιώτες δασκάλους και ιερωμένους (Άνθιμος Γαζής, Γρηγόριος Κωνσταντάς, Δανιήλ Φιλιππίδης), τον Κωνσταντίνο Κούμα, τον Θεόκλητο Φαρμακίδη, τον Οικονόμο εξ Οικονόμων και άλλους λιγότερο γνωστούς. Από τα πολλά συγγράμματά τους που υπάρχουν στη συλλογή, παρουσιάζεται στην έκθεση ένα μικρό δείγμα από τα πιο ενδιαφέροντα και τα πιο σπάνια.
