(Κώστας Γκούμας – Τάσος Μπαρμπούτης)*
Όλες αυτές τις δραματικές ημέρες, τεράστιες ποσότητες νερού μας κατέκλυσαν προκαλώντας ανυπολόγιστες καταστροφές στις πόλεις και τα χωριά της αθωράκιστης (αλλά και απροετοίμαστης όπως αποδείχθηκε….) Θεσσαλίας.
Μέσα στη θλίψη και την απελπισία, αρκετοί συμπολίτες μας καλοπροαίρετα αναρωτήθηκαν: γιατί η Θεσσαλία, με τόσα νερά που «διαθέτει» η λεκάνη απορροής (ΛΑΠ) Πηνειού, θεωρείται πως έχει πρόβλημα λειψυδρίας κατά την καλοκαιρινή περίοδο;
Ας τα ξεκαθαρίσουμε λοιπόν.
Τα νερά που «κινούνται» μέσα στη ΛΑΠ Πηνειού δεν είναι δυνατόν να συγκρατηθούν, να συγκεντρωθούν σε κατάλληλα έργα στις πεδινές περιοχές και να αξιοποιηθούν στο σύνολο τους για τις διάφορες χρήσεις (υδρεύσεις, αρδεύσεις κλπ.).
Εντός της πεδινής κοίτης του Πηνειού ή/και των παραποτάμων του, δεν είναι εφικτή – αλλά αντίθετα είναι επικίνδυνη και αντιοικονομική – η κατασκευή έργων ταμίευσης, τόσο σε συνθήκες φυσιολογικής λειτουργίας του οικοσυστήματος, όσο (κατά μείζονα λόγο) και σε συνθήκες έντονων πλημμυρικών φαινομένων (που μπορεί να διαρκέσουν από κάποιες ώρες έως αρκετές ημέρες), η ταμίευση.
Όλα αυτά τα νερά των έντονων βροχοπτώσεων που χρονικά και πρακτικά είναι αδύνατο να συγκρατηθούν ή να απορροφήσει το έδαφος, οδηγούνται φυσιολογικά, μέσα από υδατορέμματα, στους ποταμούς της ΛΑΠ Πηνειού και στη συνέχεια κατευθύνονται προς τη θάλασσα.
Κατά την διαδρομή αυτή, ένα μόνο μέρος τους εμπλουτίζει τους υπόγειους υδροφορείς όπου «αποθηκεύεται» και αποτελεί ένα απόθεμα για διάφορες χρήσεις.
Από αυτά τα υπόγεια νερά ένα περιορισμένο μέρος εξυπηρετεί τις υδρεύσεις πόλεων και οικισμών, τις βιομηχανίες κλπ., ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό εξυπηρετεί τις αρδεύσεις, στις οποίες η χρήση συχνά είναι αλόγιστη και καταστροφική για τα υπόγεια οικοσυστήματα, με απόλυτη ευθύνη πολιτικών και αυτοδιοικητικών παραγόντων, που για πελατειακούς λόγους «ανέχονται» ή/και υποστηρίζουν μια τέτοια καταστροφή, αποποιούμενοι προφανώς τις ευθύνες τους που δεν φρόντισαν να διασφαλίσουν έγκαιρα τις γνωστές σε όλους εναλλακτικές λύσεις που προσφέρονται (επιφανειακοί ταμιευτήρες, αγωγοί μεταφοράς-διανομής νερού, εκτεταμένα αρδευτικά δίκτυα).
Ένα άλλο (μεγάλο) μέρος από τα νερά που η φύση «παράγει» (και δεν τα «δεσμεύουν» οι υπόγειοι υδροφορείς), θα μπορούσε να ταμιεύεται κυρίως στα ημιορεινά γύρω από τον θεσσαλικό κάμπο (σε φράγματα – ταμιευτήρες), συντεταγμένα και με σχεδιασμό σε συγκεκριμένες κατάλληλες περιοχές.
Δυστυχώς όμως, η Θεσσαλία σήμερα διαθέτει ελάχιστα παρόμοια έργα, με συνολική χωρητικότητα κατά πολύ μικρότερη από εκείνη που οι γεωμορφολογικές της συνθήκες επιτρέπουν, και πάλι με διαχρονική ευθύνη όσων (από τους τοπικούς φορείς της αυτοδιοίκησης) δεν αγωνίζονται και δεν ασκούν πίεση προς την κεντρική εξουσία.
Επισημαίνεται ότι μετά τον πόλεμο στη Θεσσαλία υλοποιήθηκαν μόνο ο Σμόκοβος, η Κάρλα και ορισμένοι πολύ μικρότερης χωρητικότητας ταμιευτήρες. Όλα τα υπόλοιπα – αξιόλογου όγκου ταμίευσης νερού – έργα που οι θεσσαλοί εδώ και δεκαετίες υποδεικνύουν και οι πολιτικοί τα υπόσχονται κάθε τόσο (δημιουργώντας ανάλογες προσδοκίες), μέχρι σήμερα δεν υλοποιήθηκαν.
Και να σκεφθεί κανείς πως τέτοια έργα θα μας προστάτευαν σε σημαντικό βαθμό από τις πλημμύρες (δες εδώ {1} τον σχετικό σύνδεσμο).
Όσο για τα υπόλοιπα νερά που δεν ταμιεύονται και δεν εμπλουτίζουν τους υπόγειους υδροφορείς ακολουθούν την φυσιολογική πορεία προς την θάλασσα όπως περιγράψαμε.
Συνεπώς, παρά τις έντονες πλημμύρες, παρά τις πραγματικά τεράστιες ποσότητες νερού ύψους αρκετών δισεκατομμυρίων κ. μ. που σε πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα είδαμε να περνούν δίπλα μας, όσο και εάν αυτό προκαλεί έκπληξη σε κάποιους, οι αξιοποιήσιμες ποσότητες νερού είναι κατά πολύ μικρότερες από τα ύδατα που κάθε χρόνο, έντονα ή όχι, «επισκέπτονται» την λ. Πηνειού.
Και όχι μόνο αυτό. Ειδικά στην ΛΑΠ Πηνειού, λόγω των αυξημένων καταναλώσεων για αρδεύσεις και της άθλιας διαχείρισης των υδάτων, δημιουργούνται κάθε χρόνο ισχυρά ελλείμματα τα οποία προστίθενται στα ήδη πολύ υψηλά συσσωρευμένα εδώ και δεκαετίες [σημ.: υπολογίζονται σε 2,5-3,0 δισεκατομμύρια κ.μ.νερού !].
Αυτά ακριβώς τα συσσωρευμένα ελλείμματα καθώς και η υποχρέωση σταδιακής αποκατάστασης του ισχυρού πλήγματος που έχουν υποστεί τα επιφανειακά και (κυρίως) τα υπόγεια υδάτινα οικοσυστήματα είναι που απαιτούν ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΝΕΡΟΥ.
Τέτοια αποθέματα μπορεί να υπάρξουν μόνο με συγκέντρωση των υδάτων στον ταμιευτήρα Συκιάς επί του Αχελώου, έργα των οποίων την ολοκλήρωση επί χρόνια διεκδικούμε από τις ανεύθυνες κυβερνήσεις και τους τοπικούς τους «προστάτες».
Τα νερά αυτά θα μπορούν να μεταφερθούν – μέσω της σήραγγας Πευκόφυτου – προς την ΛΑΠ Πηνειού, ενισχύοντας πρωτίστως την ΑΣΦΑΛΕΙΑ της Θεσσαλίας από την άλλη μεγάλη απειλή για τη Θεσσαλία, δηλαδή το επικίνδυνο και συχνά επαναλαμβανόμενο φαινόμενο της ξηρασίας και ερημοποίησης, χωρίς να παραβλέπουμε τα απαιτούμενα αποθέματα νερού που απαιτεί η αποκατάσταση των οικοσυστημάτων, όπως ήδη περιγράψαμε.
*Γκούμας Κώστας,
*Μπαρμπούτης Τάσος
Μέλη της Ε.Δ.Υ.ΘΕ
{1} Η στρατηγική κατεύθυνση αντιμετώπισης του υδατικού προβλήματος Θεσσαλίας
https://www.larissapress.gr/2023/09/15/i-stratigiki-katefthynsi-antimetopisis-tou-ydatikou-provlimatos/
