Οι συντροφικές σχέσεις και ο γάμος αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα και πιο σύνθετα θέματα που επηρεάζουν τη ζωή μας σε πολλά επίπεδα. Ωστόσο στην εποχή μας οι συντροφικές σχέσεις, μέσα και έξω από το γάμο, έχουν μετατραπεί σε ένα δύσκολο εγχείρημα, γεμάτο αντιπαραθέσεις, συγκρούσεις και ματαιώσεις, που οδηγεί σε μια εξίσου δύσκολη καθημερινότητα.
Τι κάνει δύσκολη τη συμβίωση δύο ανθρώπων;
Γιατί ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε ένα δυσλειτουργικό γάμο ή σε ανυπόφορες συντροφικές σχέσεις;
Τι δυσκολεύει την προσωπική δέσμευση σε όλες τις μορφές των συντροφικών σχέσεων;
Γιατί αυξηθήκανε τα διαζύγια και οι χωρισμοί;
Γιατί ακόμη κι όταν φύγουν από μια προβληματική σχέση οι άνθρωποι αναπαράγουν το ίδιο μοτίβο και στις επόμενες τους σχέσεις;
Γιατί ολοένα και περισσότερο αυξάνεται ο θυμός, η οργή και η βία στους κόλπους των συντροφικών σχέσεων και τον γάμο;
Τι γίνεται με την πολυπλοκότητα που παρατηρούμε στις μορφές που παίρνουν οι σύγχρονες ερωτικές σχέσεις;
Τα ερωτήματα για τη συντροφικότητα είναι τόσα πολλά, όσες και οι ασάφειες που την χαρακτηρίζουν. Αυτή η ασάφεια καθιστά αναγκαία πλέον την «εκπαίδευση», ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων, στην δημιουργία ενός υγιούς συντροφικού δεσμού, ο οποίος θα στηρίζεται στην αλληλοκατανόηση, στη ζεστή επικοινωνία, στην εμπιστοσύνη και στην αλληλοϋποστήριξη κι όχι στις αλληλο-επικαλύψεις, στις αναγκαιότητες και στα ψυχικά βολέματα. Σε μια σχέση που θα στηρίζεται στην αγάπη και στον έρωτα κι όχι στο συμφέρον και στην ψυχική συρρίκνωση. Σε μια σχέση, τέλος, που θα προάγει την προσωπική εξέλιξη του κάθε συντρόφου σε μια διαρκή πορεία συνεξέλιξης.
Ποια είναι όμως τα υλικά μιας υγιούς σχέσης, πως γίνεται λειτουργική η αλληλεξάρτηση και πως η αγάπη θα αποτελέσει μια προωθητική διεργασία, θα προάγει δηλαδή την πνευματικότητα και δεν θα εγκλωβίζει τους ανθρώπους στην ασφάλεια και στη στασιμότητα.
Σίγουρα το να διαβαίνει κανείς το μονοπάτι της αυτογνωσίας και της προσωπικής δέσμευσης είναι το πρώτο σκαλοπάτι για να ανέβουμε τη σκάλα των σχέσεων. Η συνεχής προσωπική ωρίμανση και ο υγιής τρόπος να αγαπάμε τον εαυτό μας συνιστούν τη συνέχεια, ενώ ακολουθούν η εμπιστοσύνη και η δοτικότητα (ακόμη και η θυσία), που ως αξίες αποτελούν τους αρμούς μιας λειτουργικής σχέσης. Αν δεν αγαπάς τον εαυτό σου δεν μπορείς να αγαπήσεις τον άλλο, ενώ αν δεν αγαπήσεις τον άλλο δεν μπορείς να αγαπήσεις ουσιαστικά τον εαυτό σου. Ο άλλος είναι η συνάντηση με τον διαφορετικό άλλο εαυτό σου, αυτόν με τον οποίο επιθυμείς να συναντηθείς. Δίχως τον άλλο δεν μπορείς να μετουσιώσεις τον εαυτό σε πρόσωπο και να τον εντάξεις στην κοινωνία των ανθρώπων.
Για να αγαπήσεις χρειάζεται να βγεις από το καβούκι του εγωισμού και να φιλτράρεις τη σχέση μέσα από τις επιθυμίες του άλλου, δίχως όμως να επιτρέψεις να χαθούν οι δικές σου. Η συντροφικότητα είναι ένα συνεχόμενο ταξίδι από το εγώ στο εσύ, έως το εμείς.
Στη θεραπεία ζεύγους αναζητούμε τον βαθμό της συνεξάρτησης και τον ρυθμό της εγγύτητας στις συντροφικές σχέσεις και στον γάμο. Η συνεξάρτηση και η εγγύτητα είναι δύο σημαντικοί παράγοντες στις συντροφικές-ερωτικές σχέσεις, και η κατανόηση της δυναμικής μεταξύ τους μπορεί να βοηθήσει στην εξήγηση της φύσης των σχέσεων.
Η συνεξάρτηση αναφέρεται στο βαθμό που οι άνθρωποι εξαρτώνται ο ένας από τον άλλον για την ικανοποίηση των αναγκών τους. Σε υγιείς σχέσεις, η συνεξάρτηση μπορεί να είναι θετική, καθώς οι σύντροφοι ανταλλάσσουν υποστήριξη, αγάπη και προστασία. Ωστόσο, υπερβολική συνεξάρτηση μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα, καθώς ένα άτομο μπορεί να χάσει την αυτοτέλεια και την ανεξαρτησία του.
Η εγγύτητα αφορά το βαθμό της συναισθηματικής και φυσικής κοντινότητας μεταξύ των συντρόφων. Η εγγύτητα είναι συνήθως θετική, καθώς η κοντινότητα μπορεί να δημιουργήσει συναισθηματική σύνδεση και εμπιστοσύνη. Ωστόσο πολύ συχνά η εγγύτητα λειτουργεί συγχωνευτικά με κίνδυνο την αφομοίωση του ενός συντρόφου από τον άλλο.
Η ισορροπία μεταξύ συνεξάρτησης και εγγύτητας είναι σημαντική. Υπερβολική συνεξάρτηση μπορεί να οδηγήσει σε αίσθημα απώλειας της ατομικότητας, ενώ η έλλειψη της εγγύτητας μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση και απόσταση.
Σημαντικό είναι επίσης να ληφθεί υπόψη ότι οι σχέσεις εξελίσσονται με τον χρόνο, και οι ανάγκες για συνεξάρτηση και εγγύτητα μπορεί να διαφέρουν σε διάφορες φάσεις της ζωής ή της σχέσης. Η επιτυχία μιας σχέσης συνήθως απαιτεί αμοιβαία κατανόηση και προσαρμογή.
Πολύ συνοπτικά στη θεραπεία ζεύγους τα βήματα που ακολουθούν οι σύντροφοι προκειμένου να διαμορφώσουν το νέο πλαίσιο μεταξύ συνεξάρτησης και εγγύτητας είναι καταρχάς η διαχείριση της κρίσης, η οποία συνήθως τους φέρνει και στο κατώφλι της ψυχοθεραπείας. Στη συνέχεια οι δύο σύντροφοι χρειάζεται να κατανοήσουν σε βάθος το αρχικό «συμβόλαιο», δηλαδή όλες εκείνες τις συνδέσεις που δημιουργήσαν τη σχέση στην αρχική της φάση. Τα νήματα που υφαίνουν το συντροφικό δεσμό άλλοτε είναι ορατά και συνειδητοποιημένα κι άλλοτε όχι, ωστόσο σε κάθε περίπτωση οι δύο σύντροφοι χρειάζεται να αναρωτηθούν για τη λειτουργικότητα του παλιού «συμβολαίου» και να επιχειρήσουν την ανανέωσή του. Η διεργασία ανανέωσης του συμβολαίου απαιτεί πρώτα απ’ όλα τις προσωπικές κατανοήσεις και αλλαγές του κάθε μέλους ξεχωριστά, ώστε να ξανασυναντηθούν σε ένα άλλο επίπεδο κατανόησης και να ορίσουν το νέο συμβόλαιο στη σχέση τους με νέα υλικά και νέες συνδέσεις.
