Της Μαρίας Παπουτσή
Αποτελεί μια από τις πιο αμφιλεγόμενες τάσεις της σύγχρονης μόδας, διαθέτοντας φανατικούς πολέμιους αλλά και ενθουσιώδεις οπαδούς. Ή το λατρεύεις ή το απεχθάνεσαι το animal print, μέση λύση δεν υπάρχει.
Παρά το γεγονός πως κατηγορήθηκε συχνά ως φθηνή και άκομψη επιλογή, δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν πως με τη σωστή διαχείριση μπορεί να μετατραπεί σε υψηλή ραπτική, κι αν κρίνει κανείς από τη διαχρονική του παρουσία αλλά και τις προτάσεις των μεγάλων οίκων ραπτικής για το φθινόπωρο και το χειμώνα 2024 – 25, η δεύτερη άποψη μοιάζει τελικά η επικρατέστερη!
Κυρίαρχη τάση της μόδας για τη φετινή σεζόν, εκτός από έντονες αντιδράσεις, έχει καταγράψει μακρά παρουσία στην ιστορία του ενδύματος, άρρηκτα συνδεδεμένη με την πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης. Το γεγονός αυτό καθ’ αυτό συνιστά κίνητρο ικανό, για να ασχοληθεί κανείς σοβαρά μαζί του!
Από τα ευρήματα των αρχαιολόγων γνωρίζουμε με σαφήνεια πως το δέρμα των ζώων υπήρξε βασικό μέσο κατασκευής ρουχισμού ήδη από την προϊστορική περίοδο, αρχικά για επιβίωση και στην πορεία με διάθεση για στολισμό. Αμέτρητες είναι οι αναφορές στη χρήση του δέρματος συγκεκριμένων ζώων, ειδικά της λεοπάρδαλης, ως σύμβολο δύναμης, κατά την αρχαιότητα. Αιγυπτιακές θεότητες, φαραώ και μέλη του ιερατείου απεικονίζονται φορώντας το δέρμα της. Το ίδιο στοιχείο συναντάμε στην απεικόνιση του θεού Διονύσου, του οποίου η λατρεία προέρχεται από την Ανατολή, ενώ το δέρμα ζώου αποτελεί βασικό τμήμα της σκευής των πιστών του μαινάδων.
Ρωμαίοι αυτοκράτορες ενδύθηκαν το ισχυρό αυτό σύμβολο εξουσίας, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα όλων τον Φλάβιο Ονώριο Αύγουστο, που απαγόρευσε αυστηρά στους αυλικούς του να φορούν γούνα, ώστε να εξασφαλίσει το προνόμιο αποκλειστικά για τον εαυτό του.
Αρχαίες φυλές και ομάδες (Ζουλού στην Αφρική, Ινδιάνοι της Αμερικής), των οποίων η επιβίωση βασιζόταν σημαντικά στο κυνήγι και στη συλλογή τροφής, θεωρούσαν πως το δέρμα των ζώων μετέφερε μέρος από τις ιδιότητές του στον άνθρωπο που το φορούσε, εντάσσοντάς το τόσο στην καθημερινότητα, όσο και στις σημαντικές τελετουργίες τους, ως απόδειξη status, γενναιότητας, ακόμη και πνευματικότητας.
Το σκηνικό αλλάζει στα τέλη του 18ου αιώνα με την ανάπτυξη του εμπορίου, όταν οι ταξιδευτές φέρνουν από την Αφρική δέρματα και γούνες εξωτικών ζώων. Γούνινα πανωφόρια και λεπτομέρειες σε πολυτελή ενδύματα – γυναικεία και αντρικά – άρχισαν να κάνουν σύντομα την εμφάνισή τους, επιβάλλοντας πλέον το animal print ως σύμβολο υψηλής κοινωνικής θέσης, ενώ η εισβολή του στρατού του Ναπολέοντα το 1798 στην Αίγυπτο και τη Συρία προκάλεσε κυριολεκτικά υστερία στην υψηλή κοινωνία της Γαλλίας. Αναπόφευκτα οι γούνες μετατράπηκαν σε σύμβολο εξουσίας, αριστοκρατικής ρίζας, χλιδής και υψηλής κοινωνικής θέσης, ενώ κοσμούσαν πλέον όχι μόνο τα σώματα, αλλά και τους τοίχους ή τα πατώματα των σπιτιών εύπορων οικογενειών.
Άπιαστο αντικείμενο πόθου παρέμενε το animal print για τα μεσαία και τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα έως τις αρχές του 20ου αιώνα, η μαζική παραγωγή όμως θα αλλάξει για πάντα τη συνθήκη αυτή. Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 εμφανίστηκαν animal print μοτίβα σε υφάσματα και η τάση ξεκίνησε να κάνει διακριτικά – αν μπορεί ποτέ κανείς να χρησιμοποιήσει τον χαρακτηρισμό αυτό για τη συγκεκριμένη τάση – την παρουσία της μέσα από αξεσουάρ.
Την ίδια περίοδο η εξωτική Josephine Baker ξετρέλαινε τους θαμώνες των Folies Bergère, στο Παρίσι, με τις animal print εμφανίσεις της, ενώ πόζαρε φιλήδονα στο εξώφυλλο των παριζιάνικων περιοδικών, έχοντας στο πλευρό της το αγαπημένο της κατοικίδιο, μια λεοπάρδαλη με το όνομα Chiquita!
Ό,τι αντιστεκόταν μέχρι τότε στη γοητεία της τάσης ισοπεδώθηκε οριστικά από την πρωτόγονη κραυγή του ημίγυμνου Ταρζάν – Johnny Weissmuller, με την περιπετειώδη και ενδεδυμένη ανάλογα Maureen O’Sullivan στο πλευρό του ως Τζέϊν στην κινηματογραφική εκδοχή του γνωστού ήρωα (Tarzan, The ape man 1932), και κάπως έτσι το animal print μετασχηματίστηκε σε σύμβολο γυναικείου δυναμισμού, ανεξαρτησίας και απελευθέρωσης!
Ανεπίσημα είχε ήδη κατακτήσει τις καρδιές και τις ντουλάπες των γυναικών. Μία δεκαετία αργότερα ήρθε και η επίσημη αναγνώρισή του από τον μεγαλύτερο μέτρ της εποχής, τον «θεό της μόδας» Christian Dior, που το ενσωμάτωσε στην περίφημη συλλογή του New look το 1947.
Στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, το animal print βγαίνει στο προσκήνιο και γίνεται συνώνυμο της ανεξάρτητης, δυναμικής αλλά και κομψής γυναίκας. Το Χόλυγουντ υιοθετεί την τάση και την χρησιμοποιεί για να φωτίσει τους γυναικείους χαρακτήρες. Η εντυπωσιακή λεοπάρ κάπα και το ανάλογο μανσόν της Μονρόε ως Lorelei Lee στο Οι άντρες προτιμούν τις ξανθές (1953), το πλούσιο λεοπάρ πανωφόρι της Αν Μπάνκροφτ στον Πρωτάρη (1967) κι εκείνο της Στράιζαντ ως Fanny Price στο Ένα αστείο κορίτσι (1968), είναι από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα.
Η σεξουαλική επανάσταση και οι φεμινιστικές διεκδικήσεις αποτελούν βασικά κοινωνικά θέματα και το animal print, που εμφανίζεται πλέον σε όλες τις εκδοχές του (snakeskin, ponyskin, zebra stripes, tiger print, giraffe spots κ.λ.π.) εισάγεται σε εσώρουχα και μαγιό, υπογραμμίζοντας την έντονη σεξουαλικότητα, τον απελευθερωμένο αισθησιασμό, αλλά και την πλήρη ανεξαρτητοποίηση των γυναικών.
Ο απόλυτος θρίαμβος, ωστόσο, έρχεται όταν η τάση υιοθετείται από τις δύο πιο διάσημες γυναίκες της εποχής: την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και την Τζάκι Κέννεντι. Ειδικά στην περίπτωση της δεύτερης, το περίφημο λεοπάρ πανωφόρι που της σχεδίασε ο Oleg Cassini προκάλεσε μαζική φρενίτιδα. Εκατοντάδες χιλιάδες λεοπαρδάλεις θανατώθηκαν, σε μια οικολογική καταστροφή άνευ προηγουμένου, προκαλώντας τον αποτροπιασμό και την απόφαση του σχεδιαστή να μην ξαναχρησιμοποιήσει ποτέ σε κολεξιόν του πραγματική γούνα.
Όταν πια τη σκυτάλη παρέλαβαν την δεκαετία του 1970 οι ντίβες της ροκ μουσικής, όπως η Debby Harry, μεταφέροντας την τάση σε ακόμη πιο νεανικό κοινό, το animal print εδραιώθηκε ως μια κλασική τάση της μόδας, που επανέρχεται σε διάφορες εντάσεις και εκδοχές στα ντεφιλέ των μεγάλων οίκων μόδας κάθε χρόνο.
Roberto Cavalli, Dolce and Gabbana, Versace, Kenzo, Balmain, Fendi, Calvin Klein, Givenchy, Emmanuel Ungaro, Dries van Noten, Bluemarine, Burberry, Manolo Bahnik, Louis Vouitton… Η λίστα των οίκων που έχουν εντάξει μόνιμα την τάση στις συλλογές τους είναι ατελείωτη, όπως και οι αποδόσεις της, πότε ως πινελιά, πότε ως κυρίαρχο στοιχείο σε ρούχα, εσώρουχα, μαγιό, παπούτσια, τσάντες, κοσμήματα, φουλάρια, γυαλιά…
Τη δεκαετία του 1990 η δυναμική παρουσία της γούνας στα ντεφιλέ σχεδιαστών, όπως ο Calvin Klein και Ralph Lauren προκάλεσε την έντονη αντίδραση ακτιβιστών για τα δικαιώματα των ζώων, με αποτέλεσμα οι συνθετικές γούνες να αντικαταστήσουν σε συντριπτικό ποσοστό τις πραγματικές, με τους περισσότερους μεγάλους οίκους μόδας να συντονίζονται απόλυτα με την σύγχρονη εναλλακτική- οικολογική οπτική.
Μέχρι σήμερα το animal print δεν λείπει ποτέ από τις προτάσεις των σχεδιαστών και τις βιτρίνες των καταστημάτων. Όπως βεβαίως δεν λείπουν και οι ορκισμένοι «εχθροί» του, που το απορρίπτουν ως κακόγουστο και ευτελές στυλ, κάποιες φορές με ισχυρά επιχειρήματα, όπως π.χ. την παρουσία του ακόμη και σε ρούχα για παιδιά!
Στο Μικρό λεξικό της μόδας (1954) ο Christian Dior αναφέρει: «για να φορέσεις το λεοπάρ πρέπει να διαθέτεις το είδος της θηλυκότητας που είναι σοφιστικέ (sophisticated = ραφιναρισμένη, πολύπειρη, καλλιεργημένη, προχωρημένη)», ξεκαθαρίζοντας με τον πιο απλό τρόπο, πως όταν επιλέγουμε το προσωπικό μας στυλ, υιοθετώντας ή απορρίπτοντας τάσεις, τα πάντα είναι θέμα αυτογνωσίας!
