Έναν ολοκληρωμένο οδηγό για την καρδιακή ανεπάρκεια καταθέτει ο Πρόδρομος Ρηγαλίδης, Καρδιολόγοε – Επιμελητής Α΄ Καρδιολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Θεσσαλίας, για τις αιτίες, τα συμπτώματα, τις διαγνωστικές μεθόδους και τις επιλογές θεραπείας:
«Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι ένα σοβαρό ιατρικό σύνδρομο, αλλά η κατανόηση του τι σημαίνει και πώς να τη διαχειριστείτε μπορεί να σας βοηθήσει εσάς ή τα αγαπημένα σας πρόσωπα να ζήσετε μια πιο υγιή ζωή. Εδώ είναι ένας απλός οδηγός για το τι είναι η καρδιακή ανεπάρκεια και τι πρέπει να γνωρίζει το κοινό.
Τι είναι η Καρδιακή Ανεπάρκεια;
Η καρδιακή ανεπάρκεια, είναι ένα κλινικό σύνδρομο, που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση κύριων συμπτωμάτων (πχ. δύσπνοια, οίδημα σφυρών, εύκολη κόπωση) και σημείων (πχ. διάταση σφαγίτιδων φλεβών, τρίζοντες ρόγχοι στην ακρόαση των πνευμόνων, περιφερικό οίδημα).
Οφείλεται σε ανατομική ανωμαλία ή δυσλειτουργία της καρδιάς που οδηγεί σε αυξημένες πιέσεις πλήρωσης των καρδιακών κοιλοτήτων και ανεπαρκούς καρδιακής παροχής των οργάνων του σώματος με αίμα κατά την κόπωση ή/και την ανάπαυση.
Συχνότητα εμφάνισης και πρόγνωση
Η συχνότητα εμφάνισης είναι περίπου 1% στην ηλικία κάτω των 55 και μεγαλύτερη από 10% μετά τα 70. Η συχνότητα των νοσηλειών είναι περίπου 1 φορά ετησίως μετά τη διάγνωση. Το προσδόκιμο επιβίωσης φαίνεται να είναι περίπου 80% στον πρώτο χρόνο κα περίπου 50% στα 5 χρόνια.
Αιτίες της Καρδιακής Ανεπάρκειας
Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να προκληθεί από:
- Στεφανιαία νόσο
- Αρτηριακή υπέρταση
- Βαλβιδικές παθήσεις
- Αρρυθμίες
- Μυοκαρδιοπάθειες
- Συγγενείς καρδιοπάθειες
- Λοιμώξεις
- Φάρμακα
- Διηθητικές παθήσεις
- Λυσοσωμικά αθροιστικά νοσήματα
- Μεταβολικά νοσήματα
- Νευρομυϊκές παθήσεις
Περιπτώσεις Καρδιακής Ανεπάρκειας
Στην καρδιακή ανεπάρκεια, με «ελαττωμένο κλάσμα εξώθησης», είναι ελαττωμένη η δύναμη του καρδιακού μυός, η συσπαστικότητα, με αποτέλεσμα σε κάθε καρδιακό κτύπο η καρδιά να αδυνατεί να αποστείλει επαρκή ποσότητα αίματος στα λοιπά όργανα για την άρδευση τους
Στην καρδιακή ανεπάρκεια με «διατηρημένο κλάσμα εξώθησης», δεν είναι ελαττωμένη η δύναμη του καρδιακού μυός, αλλά η ικανότητα του να «χαλαρώνει» κατά τη διάρκεια της διαστολής του καρδιακού κύκλου (εξ’ ου και ο όρος διαστολική καρδιακή ανεπάρκεια που χρησιμοποιείται εναλλακτικά).
Για λόγους ευκολότερης κατανόησης κλινικά αρκετές φορές ταξινομούμε την καρδιακή ανεπάρκεια σε:
- Αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια, όταν προεξάρχει η δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας της καρδιάς. Επειδή αυτή βρίσκεται σε ανατομική συνέχεια με τον αριστερό κόλπο και τις πνευμονικές φλέβες, η αύξηση των πιέσεων και η κατακράτηση των υγρών αντανακλάται στους πνεύμονες και τα αγγεία αυτών με αποτέλεσμα τα εξής συμπτώματα και σημεία:
o Δύσπνοια που συχνά εμφανίζεται ως ορθόπνοια (βελτίωση της δύσπνοιας από την ύπτια σε καθιστή ή όρθια θέση)
o Ταχύπνοια – κυάνωση
o Εύκολη κόπωση
o Πρόωρη δύσπνοια στην κόπωση
o Βήχας μερικές φορές με αιματηρά πτύελα
o Αναπνευστικός συριγμός- εργώδης ρεγχάζουσα αναπνοή
o Έντονη εφίδρωση
- Δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια, όταν προεξάρχει η δυσλειτουργία της δεξιάς κοιλίας της καρδιάς. Επειδή αυτή βρίσκεται σε συνέχεια με τον δεξιό κόλπο και το συστηματικό φλεβικό δίκτυο, αύξηση των πιέσεων και η κατακράτηση υγρών στο δεξιό κομμάτι της καρδιάς, τελικά μεταφράζεται σε κατακράτηση υγρών στις φλέβες:
o Ζυμώδη οιδήματα κάτω άκρων (που αφήνουν εντύπωμα στην πίεση, είναι εύπλαστα σαν την πλαστελίνη), λόγω κατακράτησης υγρών στις φλέβες και την βαρύτητα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Απαντώνται συχνά κι αμφοτερόπλευρα στην καρδιακή ανεπάρκεια αλλά απαντώνται και σε άλλες παθήσεις( πχ ηπατική , νεφρική δυσλειτουργία)
o Διάταση των σφαγίτιδων φλεβών
o Συμφόρηση ήπατος – σπληνός (ηπατομεγαλία και σπληνομεγαλία)
o Συμφόρηση του γαστρεντερικού συστήματος- ανορεξία.
Διαγνωστικές μέθοδοι
- Κλινική Εξέταση: Ο γιατρός αξιολογεί τα συμπτώματα του ασθενούς και πραγματοποιεί φυσική εξέταση για ενδείξεις καρδιακής ανεπάρκειας, όπως οιδήματα και πνευμονικούς ήχους.
- Ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ): Καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς και μπορεί να ανιχνεύσει ανωμαλίες στον καρδιακό ρυθμό και την αγωγιμότητα. Μπορεί επίσης να μας δώσει ενδείξεις για διάταση ή και υπερτροφία των καρδιακών κοιλοτήτων ή για στεφανιαία νόσο.
- Ακτινογραφία Θώρακα: Μπορεί να δείξει μεγέθυνση της καρδιάς και συμφόρηση στους πνεύμονες.
- Υπερηχοκαρδιογράφημα: Χρησιμοποιεί υπερηχογράφημα για να απεικονίσει την καρδιά και να αξιολογήσει τη λειτουργία των καρδιακών κοιλοτήτων και βαλβίδων.
- Αιματολογικές Εξετάσεις: Η μέτρηση δεικτών όπως το BNP (BrainNatriureticPeptide) μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας, καθώς αυξάνονται σε περίπτωση καρδιακής ανεπάρκειας.
- Δοκιμασία Κοπώσεως: Αξιολογεί τη λειτουργία της καρδιάς κατά τη σωματική άσκηση.
- Καθετηριασμός Καρδιάς: Εισάγεται ένας καθετήρας στην καρδιά μέσω ενός αγγείου για να μετρηθούν οι πιέσεις μέσα στην καρδιά και να εκτιμηθεί η ροή του αίματος. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την ανεύρεση στεφανιαίας νόσου μια από τις κύριες αιτίες για την εμφάνιση καρδιακής ανεπάρκειας.
Θεραπεία
Η θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας αποσκοπεί στη βελτίωση των συμπτωμάτων, την επιβράδυνση της προόδου της πάθησης και την πρόληψη επιπλοκών. Οι κύριες μέθοδοι θεραπείας περιλαμβάνουν:
Φαρμακευτική Αγωγή:
- Αναστολείς του Μετατρεπτικού Ενζύμου της Αγγειοτενσίνης (ACEInhibitors)
- Αναστολείς των Υποδοχέων της Αγγειοτενσίνης II (ARBs).
- Β-Αναστολείς.
- Διουρητικά.
- Ανταγωνιστές Υποδοχέων Αλατοκορτικοειδών.
- Αναστολείς Υποδοχέα της Αγγειοτενσίνης-Νεπριλυσίνης (ARNIs)
- Ιβαμπραδίνη.
- Υδραλαζίνη και Νιτρώδη.
Χειρουργικές Επεμβάσεις:
- Εμφυτεύσιμες Συσκευές: Όπως βηματοδότες και απινιδωτές και οι συσκευές καρδιακού επανασυγχρονισμού για την αντιμετώπιση της βραδυκαρδίας, του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου από κακοήθεις αρρυθμίες και για την βελτίωση της καρδιακής λειτουργίας.
- Εγχειρήσεις Βαλβίδων: Για την επιδιόρθωση ή αντικατάσταση δυσλειτουργικών βαλβίδων.
- Συσκευές υποβοήθησης της αρ. κοιλίας(Left ventricular assist devices). Ως προσωρινή λύση μέχρι την μεταμόσχευση καρδιάς
- Μεταμόσχευση Καρδιάς: Σε προχωρημένες περιπτώσεις καρδιακής ανεπάρκειας.
Υγιεινοδιαιτητικά μέτρα για την πρόληψη αλλά και τη συνέχιση της θεραπείας
- Διατροφή: Υγιεινή διατροφή χαμηλή σε αλάτι και κορεσμένα λιπαρά.
- Άσκηση: Τακτική σωματική άσκηση όπως περπάτημα ή ποδηλασία, σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού.
- Διακοπή Καπνίσματος: Αποφυγή καπνίσματος και παθητικού καπνίσματος.
- Μείωση Αλκοόλ: Περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ.
- Έλεγχος Βάρους: Διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους.
- Ρύθμιση Αρτηριακής Πίεσης: Ελέγχετε τακτικά την αρτηριακή πίεση και ακολουθείτε τις οδηγίες του γιατρού για τη ρύθμισή της.
- Φαρμακευτική Συμμόρφωση: Ακολουθείτε πιστά τις οδηγίες του γιατρού σας σχετικά με τη λήψη φαρμάκων
- Εκπαίδευση και Ενημέρωση: Ενημερωθείτε για την καρδιακή ανεπάρκεια μέσω έγκυρων πηγών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Βιβλιογραφία Braunwald’s heart disease, 12η έκδοση ESC guidelines on heart failure, 2021».
