Οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς μπορεί να θεωρούνται παραδοσιακά περίοδοι χαράς, αγάπης, ελπίδας και συντροφικότητας, ωστόσο φέτος έχουν επισκιαστεί από πολλά περιστατικά ανήλικης παραβατικότητας.
Τα ξημερώματα των Χριστουγέννων, δύο 17χρονοι μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο ΚΑΤ με τραύματα από σιδηρολοστό, έπειτα από επίθεση που δέχτηκαν από τουλάχιστον 15 άτομα στο κέντρο του Αμαρουσίου, κοντά στον σταθμό του ΗΣΑΠ. Οπως κατήγγειλαν τα θύματα, ενώ περπατούσαν αμέριμνα, σταμάτησαν δίπλα τους, στην οδό Περικλέους, τρία οχήματα. Ενας από τους επιβαίνοντες άνοιξε το παράθυρο και φώναξε «αυτοί από το Μall».
Αμέσως, σύμφωνα με την κατάθεση των θυμάτων, αποβιβάστηκαν από τα οχήματα περίπου 15 παιδιά με μαύρα ρούχα, μερικά από τα οποία, έχοντας καλυμμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους με χειρουργικές μάσκες, κινήθηκαν απειλητικά προς το μέρος τους. Στη συνέχεια, χωρίς να τους πουν τίποτα, άρχισαν να τους χτυπούν με κλωτσιές, μπουνιές και σιδηρολοστούς. Για τη συμπλοκή συνελήφθησαν επτά άτομα, δύο 17χρονοι, δύο 18χρονοι και τρεις γονείς.
Ακόμα ένα πρωτοφανές περιστατικό βίας σημειώθηκε ανήμερα των Χριστουγέννων στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης, με θύτη έναν 14χρονο, ο οποίος κατηγορείται ότι επιτέθηκε και τραυμάτισε με μαχαίρι τον 64χρονο πατέρα της 16χρονης φίλης του. Απολογούμενος στον ανακριτή, ο 14χρονος φέρεται να ισχυρίστηκε ότι επιτέθηκε στο θύμα στην προσπάθειά του να προστατέψει τη φίλη του ύστερα από καυγά που είχε με τον πατέρα της. Αλλά και λίγες ημέρες πριν από τις γιορτές, στη διάρκεια πενθήμερης σχολικής εκδρομής Λυκείου της Πάτρας στη Θεσσαλονίκη, σημειώθηκε ένα αδιανόητο επεισόδιο σχολικού εκφοβισμού, όταν ορισμένοι μαθητές εξανάγκασαν 17χρονο συμμαθητή τους να πιει ποτό με ούρα και άλλες ακαθαρσίες. Ακόμα, ένας από την ομάδα των «νταήδων» τον ξυλοκόπησε, εγκαταλείποντάς τον αιμόφυρτο σε δωμάτιο του ξενοδοχείου.
Μάστιγα το 2024 η παραβατικότητα ανηλίκων
Οπως δείχνουν τα στατιστικά στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., το 2024 υπήρξε εκρηκτική αύξη ση στον αριθμό των ανηλίκων που κατηγορήθηκαν για παραβατικές συμπεριφορές. Ειδικότερα, μόνο το πρώτο 8μηνο του 2024 καταγράφηκε αύξηση κατά 47% στα περιστατικά εγκληματικότητας ανηλίκων σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2023 (4.875 ήταν το 2023, 7.180 πέρυσι), ενώ κατά 45% αυξήθηκαν οι ανήλικοι δράστες (6.157 το 2023, 8.978 πέρυσι).
Ωστόσο, το πιο σοκαριστικό συμβάν ανήλικης παραβατικότητας σημειώθηκε τον ένατο μήνα του έτους, και συγκεκριμένα το βράδυ του Σαββάτου 21 Σεπτεμβρίου, όταν μια 14χρονη μαθήτρια από τη Βούλα έπεσε θύμα άγριου ξυλοδαρμού από δύο συνομήλικές της στο κέντρο της Γλυφάδας, ενώ παράλληλα περίπου 20 άτομα παρακολουθούσαν και βιντεοσκοπούσαν την επίθεση, χωρίς να προσπαθούν στιγμή να την αποτρέψουν.
Σύμφωνα με τον πατέρα της άτυχης 14χρονης, «κλήθηκαν μέσω κλειστής ομάδας στο Instagram 25-40 άτομα από όλη την Αττική, που εντόπισαν το κορίτσι, το οδήγησαν διά της βίας σε σκοτεινό μέρος αποσπώντας το από την παρέα του και του επιτέθηκαν άνευ αιτίας από πίσω, χτυπώντας το στο κεφάλι, ρίχνοντάς το λιπόθυμο στο έδαφος, όπου και συνέχισαν βίαια να το χτυπούν, να το φτύνουν, να επιδιώκουν να το γδύσουν, να του κάψουν τα μαλλιά».
Αλλο ένα περιστατικό ακραίας βίας με φερόμενους ως δράστες έξι ανηλίκους 14 και 15 ετών σημειώθηκε στη Θεσσαλονίκη το βράδυ της Κυριακής 22 Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα με την καταγγελία, ένας 16χρονος και μια 14χρονη δέχθηκαν άγρια επίθεση από ομάδα ανηλίκων κοντά στο σπίτι του κοριτσιού, με έναν από τους φερόμενους ως θύτες να κρατά έναν μεταλλικό σωλήνα, με τον οποίο επιτέθηκε στον 16χρονο. Μετά την επίθεση, η οποία αποδόθηκε σε λόγους ερωτικής αντιζηλίας, ο 16χρονος διακομίστηκε στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ και η 14χρονη στο «Γεννηματάς». «Ο ένας πήρε ένα σίδερο και τον χτύπησε πολύ δυνατά στο κεφάλι. Από θαύμα άντεξε το κεφάλι του. Θα μπορούσε να ήταν πολύ χειρότερα τα πράγματα», δήλωσε ο πατέρας του 16χρονου, υπογραμμίζοντας τη βιαιότητα της επίθεσης.
Το «Safe Youth»
Για την αντιμετώπιση των έντονων φαινομένων βίας μεταξύ ανηλίκων, το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη δημιούργησε ένα νέο εργαλείο για την προστασία και την ασφάλειά τους, που μοιάζει με το panic button. Πρόκειται για το «Safe Youth», που τέθηκε σε λειτουργία τη Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου και στοχεύει στην ενημέρωση παιδιών και νέων για την προστασία τους από διάφορες μορφές βίας και κακοποίησης και στον εφοδιασμό τους με μια εργαλειοθήκη με σύγχρονες και εύχρηστες δυνατότητες επικοινωνίας με την Ελληνική Αστυνομία.
Το «Safe Youth» παρέχει ειδικά διαμορφωμένο περιεχόμενο για τρεις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες, 12-15, 15-18 και 18+ ετών, με το περιεχόμενο να καλύπτει θέματα όπως η σεξουαλική κακοποίηση, η πα ραβατικότητα, καθώς και ζητήματα ισότητας και ρατσισμού. Η καινοτόμος εφαρμογή επιτρέπει τη λήψη ανώνυμων και επώνυμων καταγγελιών μέσω της πλατφόρμας gov.gr, ενώ παρέχει και τη δυνατότητα τηλεφωνικής συνομιλίας με εκπαιδευμένο και εξουσιοδοτημένο αστυνομικό προσωπικό στην ειδική εικοσιτετράωρη τηλεφωνική γραμμή πανελλαδικής εμβέλειας «10201» για τη λήψη καταγγελιών σχετικά με θέματα προστασίας ανηλίκων. Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα κλήσης στην ειδική τηλεφωνική γραμμή της Αμεσης Δράσης «100».
Τέλος, ο χρήστης μπορεί να ενεργοποιήσει το «κομβίο επείγουσας ανάγκης», το «Emergency Button», σε περίπτωση κατάστασης απειλής ή κινδύνου της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητάς του, και άμεσα θα ενημερωθεί η Αστυνομία, προκειμένου να στείλει δυνάμεις στο σημείο, καθώς η εφαρμογή λειτουργεί με γεωεντοπισμό.
«Η αντιμετώπιση πρέπει να είναι πολυδιάστατη»
Η ανήλικη παραβατικότητα είναι μια πολυσύνθετη πρόκληση, γι’ αυτό και η αντιμετώπισή της πρέπει να είναι πολυδιάστατη, σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Καλαβρή, ψυχολόγο παιδιών και εφήβων, υποψήφιο διδάκτορα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονικά υπεύθυνο του προγράμματος «It’s up to you(th)» της ΕΠΑΨΥ (Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας).
Οπως επισημαίνει ο κ. Καλαβρής, ένας βασικός παράγοντας που εξηγεί την έξαρση της ανήλικης παραβατικότητας είναι οι αυξημένες ψυχολογικές δυσκολίες που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα παιδιά και οι έφηβοι, ιδιαίτερα από την έναρξη της πανδημίας του κορονοϊού και μετέπειτα, γεγονός που πιστοποιείται και από έρευνες που έχουν διεξαχθεί και σχετίζονται με την ψυχική υγεία των συγκεκριμένων ηλικιακών ομάδων.
Αυτές οι αυξημένες συναισθηματικές δυσκολίες και τα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών και των εφήβων επιδρούν στην αυξημένη επιθετικότητα και, τελικά, συμπαρασύρουν την ανήλικη παραβατικότητα. Αμεση επίπτωση στην αύξηση των περιστατικών βίας με πρωταγωνιστές ανηλίκους έχει και η δραματική αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας.
Σύμφωνα με τον κ. Καλαβρή, ένα παιδί ή ένας έφηβος που έχει βιώσει τη βία μέσα στο σπίτι του, είτε ως άμεσος αποδέκτης είτε ως μάρτυρας, την απορροφά και την εκφράζει με έναν δικό του τρόπο. Ετσι, η ενέργεια της βίας μεταφέρεται από τους ενήλικους στους ανήλικους, λειτουργώντας ως πρότυπο μίμησης.
Για να κατανοήσουμε το πρόβλημα στην ολότητά του, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δούμε και τη μεγάλη εικόνα, που σχετίζεται με την κοινωνία στην οποία ζούμε. Οπως σημειώνει ο κ. Καλαβρής, η αύξηση των προπαραβατικών (π.χ., μικροκλοπές, εκφοβιστικές συμπεριφορές στο σχολείο και στο Διαδίκτυο κ.ά.) και παραβατικών συμπεριφορών εκ μέρους ανηλίκων συνδέεται άρρηκτα με την αυξημένη κοινωνική βία.
Είναι χαρακτηριστικό πως κυρίως οι έφηβοι έρχονται καθημερινά σε άμεση επαφή με τη βία παίζοντας video games ή χρησιμοποιώντας τα social media, αλλά ακόμα και περπατώντας στον δρόμο ή πηγαίνο- ντας στο σχολείο. Φυσικά, το φαινόμενο της ανήλικης παραβατικότητας μπορεί να αποδοθεί και σε διάφορους παραδοσιακούς λόγους, όπως είναι οι οικονομικές διαφορές, οι κοινωνικές ανισότητες, οι επιρροές από συνομηλίκους, η ανεπαρκής εκπαίδευση, οι σχολικές δυσκολίες κ.ά.
Για να περιοριστεί ή και να εξαλειφθεί -ιδανικά- το πρόβλημα, είναι αναγκαίο να οριοθετηθούν οι ανήλικοι, πρωτίστως από την οικογένεια. Σύμφωνα με τον κ. Καλαβρή, τα παιδιά και οι έφηβοι θα πρέπει να μάθουν πως για κάθε κακή ή παραβατική συμπεριφορά που επιδεικνύουν υπάρχουν και συνέπειες. Γι’ αυτό και οι γονείς χρειάζεται να αναπτύξουν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση για τα παιδιά τους και να αφιερώνουν περισσότερο και ποιοτικότερο χρόνο σε αυτά, προκειμένου να ακούνε την άποψή τους και τα προβλήματά τους και να τα καθοδηγούν σωστά, θέτοντάς τους όρια και όχι τιμωρώντας τα.
Αξίζει, πάντως, να αναφερθεί πως, σύμφωνα με τον κ. Καλαβρή, αυτό που προβληματίζει περισσότερο τους αρμόδιους για θέματα ψυχικής υγείας δεν είναι τόσο η ποσοτική αύξηση της ανήλικης βίας όσο το ποιοτικό στοιχείο. Κι αυτό γιατί οι βίαιες συμπεριφορές μεταξύ ανηλίκων χαρακτηρίζονται πλέον από μεγαλύτερη σκληρότητα και επικινδυνότητα. Παράλληλα, έχουν μειωθεί αισθητά τα όρια ηλικίας των ανηλίκων που εκδηλώνουν προπαραβατικές ή και παραβατικές συμπεριφορές.
