Της Μαρίας Γαλλιού
Οι μικρές χειροκίνητες αντλίες νερού, οι λεγόμενες τουλούμπες, όπου υπάρχουν ακόμη, δεν λειτουργούν πλέον. Ανήκουν σε μια κοντινή σε εμάς περιοχή, όπου σκάβοντας οι άνθρωποι έβρισκαν νερό, στη Θεσσαλία ακόμη και στα τρία μέτρα. Με αυτό πότιζαν τους κήπους και έπλεναν. Αρκετές φορές μάλιστα ήταν πόσιμο.
Στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα, ζώντας συνεχώς με λίγο νερό οι νησιώτες είχαν αναπτύξει μια αξιόλογη τεχνογνωσία. Κάθε σπίτι είχε στέρνα που μάζευε τα νερά της βροχής. Παντού υπήρχαν πηγάδια ενώ σε αρκετά σπίτια, με τα νερά από το νεροχύτη, μετά το πλύσιμο των πιάτων με πράσινο σαπούνι, πότιζαν τα φυτά στον κήπο. Εμπειρίες που θα μας χρειαστούν στην πορεία μας σε ένα κόσμο με λιγότερο και χειρότερης ποιότητας νερό.
Η εναλλαγή περιόδων ξηρασίας με έντονες και ξαφνικές πλημμύρες φαίνεται να είναι η νέα κλιματική πραγματικότητα. Αντίθετα από ό,τι πολλοί πιστεύουν, η κατάσταση της χώρας μας σε αποθέματα γλυκού νερού δεν είναι τραγική. Η αναλογία 1000m3 ανά κάτοικο (Eurostat) μας φέρνει σε καλύτερη θέση από όλες τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Στο σχετικό πίνακα η χώρα μας καταλαμβάνει την 14η θέση, ενώ χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία αλλά και κράτη της Β. Ευρώπης όπως η Ολλανδία η Γερμανία ή το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν μικρότερα αποθέματα.
Στη Νότια Ευρώπη, το νερό σε ποσοστό 80% χρησιμοποιείται για τις ανάγκες της άρδευσης στις γεωργικές καλλιέργειες. Στη Θεσσαλία το ποσοστό αυτό είναι 90%. Ίσως να μην έχουμε συνειδητοποιήσει οι Θεσσαλοί ότι είμαστε ακόμη ζωντανοί χάρη σε μια σύμπτωση. Μπορούμε να φανταστούμε την περιοχή της Θεσσαλίας χωρίς τη λίμνη Πλαστήρα που ξεκίνησε ως μια μεγαλοφυής έμπνευση ενός ανθρώπου, του Ν. Πλαστήρα; Είναι μια τεχνητή λίμνη που σημαίνει ότι κάλλιστα θα μπορούσε να μην είχε δημιουργηθεί και στην περιοχή να καλλιεργούνται πατάτες και φασολάκια. Το νερό της δίνει το οξυγόνο που μας κρατάει ζωντανούς.
Εξηγούμαστε: Δίπλα στις 22.000 γεωτρήσεις που δίνουν νερό για άρδευση, υπάρχουν ανάγκες στην υδροδότηση, στη βιομηχανική χρήση, στον τουρισμό. Οι ακόλουθες ενέργειες θα απομακρύνουν την περίπτωση να μπούμε στην κόκκινη ζώνη, όπως έγινε για παράδειγμα στην Ιταλία και την Ισπανία. Έχουμε και λέμε: Αποθήκευση του νερού σε δεξαμενές ή ταμιευτήρες, σταδιακή επαναφορά της Λίμνης Κάρλας στα αρχικά της όρια, ανάπτυξη της τεχνολογίας καθαρισμού των αστικών και βιομηχανικών λυμάτων και τη επαναχρησιμοποίηση τους στην άρδευση.
Στην κοιλάδα του Πάδου στη Β. Ιταλία καλλιεργείται περίπου το 50% της συνολικής παραγωγής ρυζιού στην Ε.Ε δίνοντας τις πολύ ιδιαίτερες ποικιλίες καρναρόλι και αρμπόριο , τις βάσεις για το ιταλικό ριζότο. Η ξηρασία του 2022 , μαζί με τη χαμηλή χιονόπτωση στις Άλπεις, μείωσαν το διαθέσιμο νερό. Η παραγωγή ρυζιού έπεσε κατά 30%, και την επόμενη χρονιά στο 50%, φέρνοντας τους καλλιεργητές σε αδιέξοδο.
Στην Ισπανία παρατηρούμε το εξής παράδοξο: Η αγροτική παραγωγή αυξάνεται παρά την παρατεταμένη ξηρασία που κτυπάει πολλές περιοχές της χώρας. Τρεις πρακτικές που ακολουθούν οι Ισπανοί μπορεί να αποδειχθούν χρήσιμες και στην Ελλάδα. Η πρώτη είναι η κατασκευή μικρών, μεσαίων και μεγάλων ταμιευτήρων. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν πληρότητα λιγότερη από το 30% λόγω των ελάχιστων βροχοπτώσεων. Η δεύτερη συνίσταται στην υιοθέτηση συστημάτων άρδευσης που μειώνουν τις απώλειες. Χιλιόμετρα κλειστών αγωγών νερού, αντιγράφοντας τα ρωμαϊκά δίκτυα υδροδότησης, στέλνουν το πολύτιμο νερό παντού. Τρίτη πρακτική: η εκτεταμένη χρήση της αφαλάτωσης του θαλασσινού νερού. Παρόλα αυτά, η κατάσταση παραμένει κρίσιμη και εξετάζονται προγραμματισμένες διακοπές υδροδότησης ακόμη και σε τουριστικές περιοχές.
Στην Περιφέρεια Θεσσαλίας από το 2024 δίνουμε έναν διπλό αγώνα με τον Περιφερειάρχη Θεσσαλίας, Δημήτρη Κουρέτα. Καλλιέργεια κουλτούρας πολιτικής προστασίας, αντιπλημμυρική θωράκιση και άσκηση πολιτικής πίεσης για έναρξη των μεγάλων έργων που θα μπορούν να αποθηκεύουν νερό ισοδύναμο με αυτό της λίμνης Πλαστήρα. Δίνουμε μάχη με το χρόνο για να κλείσουμε το έλλειμμα των 3 δις κμ του υπόγειου υδροφορέα. Η Περιφέρεια Θεσσαλίας έθεσε στο δημόσιο διάλογο και παρουσίασε ένα συγκροτημένο και κοστολογημένο πρόγραμμα για την ανάσχεση του υδατικού ισοζυγίου της Θεσσαλίας, μιας και το υδατικό έλλειμμα της Θεσσαλίας υπολογίζεται στα 465 εκατ. κυβικά μέτρα, προτείνοντας τρεις δέσμες μέτρων για την ανάσχεση του.
Ειδικότερα, στην πρώτη δέσμη για την μείωση του ελλείμματος κατά 110 εκατ. κυβικά μέτρα τα προτεινόμενα έργα είναι συνοπτικά τα εξής: η κατάργηση της επιφανειακής άρδευσης με κανάλια, η χρήση κλειστών αγωγών, η πλήρη επέκταση της στάγδην άρδευσης κ.α. Στη δεύτερη δέσμη μέτρων για την κάλυψη 67 εκατ. κυβικών μέτρων εντάσσονται τα δρομολογημένα έργα και η υπό εκτέλεση αντιπλημμυρικών έργων της Περιφέρειας, τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής νερού ταμιευτήρα Κάρλας καθώς και η κατασκευή των φραγμάτων του Ληθαίου, Ναρθακίου, Κακλιτζόρεμα, Δελερίων, Αμπελακίων, Αγιοκάμπου, Μπελμά, Ξεριά Αλμυρού και στην τρίτη δέσμη για την κάλυψη 290 εκατ. κυβικών μέτρων εντάσσεται η κατασκευή των μεγάλων έργων των Φραγμάτων Πύλης- Μουζακίου- Εννιπέα Φαρσάλων-Νεοχωρίτη του Υπουργείου Υποδομών, οι Ταμιευτήρες Κάρλας & Κραννώνα, ο τεχνητός εμπλουτισμός Χάλκης, η διώρυγα που θα συνδέει τη Γυρτώνη με την Καρλά και τα έργα ορεινής υδρονομίας του ΥΠΕΝ, με σπουδαίο υδραυλικό αποτύπωμα.
Αυτή η κρίση λοιπόν είναι ταυτόχρονα και μια ευκαιρία να εστιάσουμε σε καλές πρακτικές προκειμένου να κατευθυνθούμε προς μια βιώσιμη και πράσινη περιφέρεια, υιοθετώντας ωστόσο τις απαραίτητες θεμελιώδεις μεταρρυθμιστικές αλλαγές, ευρύτητα στο όραμα μας και στόχευση στις επόμενες γενιές και γενικότερα στο μέλλον.
Πώς θα εξελιχθεί η υπόθεση του νερού στην Θεσσαλία; Η απάντηση θα εξαρτηθεί από τη στάση που θα κρατήσουμε όλες και όλοι, ανεξάρτητα από τη θέση που βρισκόμαστε. Δεν πρόκειται για ένα φιλοσοφικό ερώτημα . Είναι ζήτημα επιβίωσης.
Η κα Μαρία Γαλλιού είναι χωρική Αντιπεριφερειάρχης ΠΕ Λάρισας
