Οι πρόσφατες ανατιμήσεις στον καφέ έχουν προκαλέσει έντονο ενδιαφέρον και ανησυχία, καθώς το αγαπημένο αυτό ρόφημα γίνεται ολοένα και πιο ακριβό για τους καταναλωτές. Οι τιμές του καφέ στις διεθνείς αγορές έχουν σημειώσει σημαντική άνοδο, με την ποικιλία Arabica να ξεπερνά τα 4,44 δολάρια ανά λίβρα, σημειώνοντας αύξηση άνω του 80 % μέσα στο 2024.
Τελικά είναι ανατίμηση ή…επαναπροσδιορισμός ;
Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στην αύξηση των τιμών του καφέ, με ακρογωνιαίο λίθο την δραστική κλιματική αλλαγή των τελευταίων ετών που έχει αλλάξει εντελώς το μικροκλίμα των περιοχών όπου καλλιεργείται ο καφές και κυρίως στις δύο από τις μεγαλύτερες χώρες – παραγωγούς, την Βραζιλία και το Βιετνάμ. Ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως η ξηρασία και οι έντονες βροχοπτώσεις έχουν επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή καφέ, δημιουργώντας ένα ντόμινο που επηρέασε αρνητικά την τιμή του καφέ και τις παγκόσμιες προμήθειες. Σχεδόν έξι χρόνια έχουν περάσει από την πρωτοφανή πανδημία που βιώσαμε και ορισμένες φορές σκέφτομαι πως ακόμα δεν έχουμε έρθει αντιμέτωποι με όλες τις επιπτώσεις. Πέρα από τις φυσικές καταστροφές λοιπόν, η πανδημία έφερε μόνιμες αλλαγές και αναταράξεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Μαζί με την γενικότερη αύξηση του πληθωρισμού, του κόστους ενέργειας αλλά και τις πολεμικές αναταραχές σε διάφορα μέρη στον κόσμο, οι καθυστερήσεις που αναπτύχθηκαν στις μεταφορές ακόμα και η επιπλέον γραφειοκρατία που δημιουργήθηκε σε συνδυασμό με την έλλειψη εργατικού δυναμικού αύξησαν το κόστος παραγωγής και μεταφοράς του καφέ, καθιστώντας το ταξίδι του καφέ από τις φυτείες στο φλιτζάνι μας πιο δαπανηρό.
- Η Ασία Αλλάζει το Παιχνίδι
Παραδοσιακά, η Ασία ήταν γνωστή ως παραγωγός καφέ, με χώρες όπως το Βιετνάμ και η Ινδονησία να συμβάλλουν σημαντικά στην παγκόσμια παραγωγή. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια αξιοσημείωτη αύξηση στην κατανάλωση καφέ στην περιοχή. Από τον Οκτώβριο του 2022 έως τον Σεπτέμβριο του 2023, η κατανάλωση στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού ανήλθε σε 48,5 εκατομμύρια σακούλες περίπου, αντιπροσωπεύοντας πάνω από το ένα τέταρτο της παγκόσμιας κατανάλωσης και σημειώνοντας αύξηση κατά 12 % σε τέσσερα χρόνια. Αυτή η αυξημένη ζήτηση, σε συνδυασμό με τη μειωμένη παραγωγή, εντείνει την πίεση στις τιμές. Επιπλέον προβληματισμό έφεραν οι τεράστιοι δασμοί σε μεγάλες αγορές κλειδιά όπως οι Η.Π.Α αλλά και οι νέοι κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση της αποψίλωσης των δασών όπου απαιτούν από τους παραγωγούς καφέ να πιστοποιούν ότι η παραγωγή τους δεν συμβάλλει στην απώλεια βλάστησης, προσθέτοντας επιπλέον κόστος.
Κοινωνικοπολιτικές Επιπτώσεις
Όλο αυτό φέρνει εκθετικά αυξανόμενες επιπτώσεις στην κοινωνία μας αλλά και στο πολιτικό προσκήνιο. Σε μια χώρα όπως η δική μας όπου ο καφές δεν είναι απλά διασκέδαση αλλά μέρος της κοινωνικής κουλτούρας μας, και ένα σημαντικό γρανάζι της οικονομικής μας σταθερότητας η αύξηση της τιμής του καφέ έχει πολλαπλές επιπτώσεις στους καταναλωτές αλλά και στην μεγαλύτερη μερίδα των επιχειρηματιών, επηρεάζοντας τις καταναλωτικές τους συνήθειες στο συγκεκριμένο καθημερινό αγαθό. Οι επιχειρήσεις λόγω της μείωσης της ζήτησης άρα και της κερδοφορίας τους θα πρέπει να στραφούν σε εξυπνότερες – καινοτόμες πρακτικές για να κρατήσουν ζωηρό το ενδιαφέρον των πελατών ή να αναζητήσουν άλλες, οικονομικότερες λύσεις χωρίς όμως να θυσιαστεί η ποιότητα. Και εδώ έρχεται το trigger point… Παράνομη διακίνηση, ονομάζεται.. η οποία στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι ανέρχεται στο 10 %-15 % της συνολικής αγοράς, οδηγώντας σε απώλειες εσόδων για τις νόμιμες επιχειρήσεις, το κράτος και φυσικά στην προσφορά κακών προϊόντων φυσικά εξαιτίας κακής πρώτης ύλης. Βέβαια όπως είναι φυσικό υπάρχουν και πολιτικές επιπτώσεις, σε παγκόσμιο επίπεδο με την πίεση για την στήριξη των αγροτών να αυξάνεται λόγω της ξέφρενης αύξησης του καφέ με σκοπό την προστασία της εγχώριας κατανάλωσης δημιουργώντας επιδοτήσεις για εσωτερική αγορά. Όλη αυτή η αναταραχή δημιουργεί ένα τοπίο ομιχλώδες που μπορεί να οδηγήσει σε εκμετάλλευση εργασίας αλλά και σε αποκλεισμό μικροκαλλεργητών που σε σχέση με τους μεγάλους παράγωγούς δεν έχουν τόση δύναμη. Και αυτά κυρίως στις χώρες παραγωγούς. Στην χώρα μας την μεγαλύτερη επιβάρυνση θα την δεχτούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αλλά ο γενικότερος προσανατολισμός των επιχειρηματιών στρέφεται στην ζήτηση για φορολογικές ελαφρύνσεις ή μέτρα στήριξης, ιδίως σε περιοχές όπου η κατανάλωση καφέ συνδέεται άμεσα με τον τουρισμό αλλά και ενίσχυση του διαλόγου για βιώσιμη κατανάλωση και για προώθηση ελληνικών επιχειρήσεων που εισάγουν δίκαιο και ποιοτικό καφέ περιλαμβάνοντας προϊόντα που έχουν παραχθεί με σεβασμό στο περιβάλλον, στους εργαζόμενους και στις τοπικές κοινωνίες, στηρίζοντας αυτές τις επιχειρήσεις με φορολογικά ή αναπτυξιακά κίνητρα.
Πιθανές Λύσεις, Υπάρχουν;
Σίγουρα σε κάθε πρόβλημα αντιστοιχεί και μία λύση τουλάχιστον ή μία καινοτομία. Στην χώρα μας όμως ο βασικός άξονας – λύση πάνω στον οποίο όλοι θέλουν να κινηθούν είναι η μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης (ΕΦΚ). Η Ελληνική Ένωση Καφέ έχει προτείνει τη μείωση ή κατάργηση του ΕΦΚ, ώστε να μειωθεί το κόστος για τους καταναλωτές, να ισορροπήσουν καλύτερα οι κερδοφορίες των επιχειρήσεων αλλά και να περιοριστεί η παράνομη διακίνηση. Η καινοτομία στον καφέ ξεκινά όταν αρχίζουμε να ρωτάμε από πού έρχεται και πως καλλιεργείτε, εδώ μπαίνει στο παιχνίδι η στήριξη βιώσιμων μεθόδων καλλιέργειας και η προσαρμογή στις νέες κλιματικές συνθήκες μπορούν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα της παραγωγής μειώνοντας αισθητά το κόστος αλλά και οι ίδιοι οι επιχειρηματίες θα μπορούσαν να ανοίξουν νέους δίαυλους συνεργασίας με παραγωγούς από άλλες χώρες μειώνοντας την εξάρτηση από συγκεκριμένες χώρες. Φτάσαμε νομίζω επιτέλους στο σημείο που θα πρέπει να καταλάβουμε πως η ποιότητα δεν είναι πολυτέλεια αλλά απάντηση στην κρίση.
- Προοπτικές για το Μέλλον
Τέλος οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι υψηλές τιμές του καφέ θα διατηρηθούν, όσο οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και οι γεωπολιτικές εντάσεις συνεχίζουν να επηρεάζουν την παραγωγή και τη διανομή. Η αντιμετώπιση των προκλήσεων στην αγορά του καφέ απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες από κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και καταναλωτές, με στόχο τη διασφάλιση της προσιτότητας και της βιωσιμότητας αυτού του πολύτιμου αγαθού. Σίγουρα μπαίνουμε σε μία νέα κανονικότητα στο κομμάτι της Ho. Re .Ca και θα είναι καλό να προσαρμοστούμε το συντομότερο δυνατόν.
Μιλήστε για τον καφέ, κατηγορήστε τον, αποθεώστε τον αλλά κυρίως .. ακούστε την ιστορία του και ιχνηλατήστε την διαδρομή του.
