Ο Παλαιόμυλος είναι ελληνικό χωριό, που υπάγεται διοικητικά στο Νομό Λάρισας, σε υψόμετρο 245 μέτρων. Σύμφωνα με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», μαζί με την Ερέτρια, τον Άγιο Χαράλαμπο, την Αργιθέα και την Ασπρόγεια, συναποτελούν την Κοινότητα Ερετρίας, που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Πολυδάμαντα, του Δήμου Φαρσάλων και σύμφωνα με την Απογραφή του 2011, αριθμεί 113 κατοίκους. Έως το 2010, υπαγόταν στον «Καποδιστριακό» Δήμο Πολυδάμαντα. Μέχρι το 1927, ονομαζόταν Ιναλί.
Η Θεσσαλία κατελήφθη οριστικά από τους Οθωμανούς το 1423 και παρέμεινε υπό την κατοχή τους έως το 1881, όταν το μεγαλύτερο τμήμα της ενσωματώθηκε στο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Κατά την περίοδο της ύστερης τουρκοκρατίας (τέλη 18ου – αρχές 19ου αιώνα), στην ευρύτερη περιοχή διαμορφώθηκαν μεγάλες ιδιοκτησίες αγροτικής γης ή τσιφλίκια.
Συνήθως, σε κάθε τσιφλίκι αντιστοιχούσε ένα χωριό, ενώ από τα περίπου 650 χωριά της Θεσσαλίας, τα 450 ήταν χωριά-τσιφλίκια. Τα χωριά-τσιφλίκια της θεσσαλικής πεδιάδας χαρακτηρίζονταν από ιδιαίτερη κοινωνική και χωρική οργάνωση. Συνήθως, κάθε οικισμός, εκτός από των λιτής μορφολογίας και κατασκευής κατοικιών των κολίγων, διέθετε το κονάκι του τσιφλικούχου.
Το κονάκι, λόγω μεγέθους και μορφολογικών και κατασκευαστικών στοιχείων, δέσποζε στην περιοχή αποτελώντας σημείο αναφοράς για κατοίκους και επισκέπτες. Πλαισιωνόταν περιμετρικά από περίβολο και μικρότερα κτίσματα, που στέγαζαν αποθηκευτικούς χώρους και βοηθητικές χρήσεις. Εκτός από μόνιμη ή περιστασιακή κατοικία του γαιοκτήμονα και της οικογένειάς του, χρησίμευε ως κατοικία του επιστάτη και του υπόλοιπου προσωπικού, αποτελώντας ουσιαστικά το διοικητικό κέντρο του τσιφλικιού.
Από τα θεσσαλικά κονάκια, ορισμένα κατασκευάστηκαν πριν το 1881 και μεταβιβάστηκαν μαζί με τα παρακείμενα τσιφλίκια, ενώ τα περισσότερα ανεγέρθηκαν μετά το 1881 από τους ελληνικής καταγωγής γαιοκτήμονες.
Το χωριό στην αρχή αποτελούσε τσιφλίκι του Νικολάου Πλατσή και όχι Νικ.Μπλατζή όπως συνήθως αναφέρεται με συνολική έκταση γης που ξεπερνούσε τα 20.000 στρέμματα. Ο τσιφλικάς είχε στην δούλεψή του πολλούς κολίγους και διατήρησε όλο το κτήμα με την μορφή αυτή μέχρι το έτος 1910.
Στην συνέχεια το πούλησε σε άλλο γαιοκτήμονα, ιταλικής καταγωγής που ονομάζονταν Ερρίκος Λούτσης, ο οποίος είχε Ελληνίδα γυναίκα την αδερφή του Προέδρου της Δημοκρατίας Κ. Τσάτσου.
Το 1915-1918 με τον ξεσηκωμό των κολίγων γίνεται απαλλοτρίωση των χωραφιών και διανομή της γης στους κολίγους του χωριού. Ο Ερρίκος Λούτσης διατήρησε 500 στρέμματα τα οποία και ενοικίασε σε έναν Έλληνα από την Κωνσταντινούπολη τον Κ. Ιωαννίδη.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και αφού έφυγε η οικογένεια Ιωαννίδη, οι απόγονοι του Ιταλού πούλησαν όλο το κτήμα σε ένα έμπορο από τα Τρίκαλα τον Καλογερομήτρο, ο οποίος και αυτός με την σειρά του το πούλησε στον Αχιλλέα Βασιλείου από την Σκοτούσα, οι κληρονόμοι του οποίου έχουν μέχρι σήμερα το κονάκι στην ιδιοκτησία τους.
Το κονάκι κτίσθηκε το έτος 1901, σύμφωνα δε με πληροφορίες, από άριστους μαστόρους που κατάγονταν από το Νεστόριο Καστοριάς. Ένας από αυτούς ήταν ο Λεωνίδας Παπανικολάου όπως και ο γιός του Κωνσταντίνος.
Το κονάκι έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο σύμφωνα με την ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων με αριθμό Πρακτικού 9/16.3.2000, ως ακολούθως: «Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 1469/50 και του αρ. 1 παρ. 1 του Ν. 2039/92 «περί Κύρωσης της Σύμβασης για την Προστασία της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ευρώπης» (ΦΕΚ 61/Α/13.4.92) το κονάκι του Παλιόμυλου στον Δήμο Πολυδάμαντα Ν. Λάρισας, ιδιοκτησίας Αχιλλέα Βασιλείου, με τα παράσπιτα και τον περιβάλλοντα χώρο του στα όρια της ιδιοκτησίας, διότι αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα τσιφλικόσπιτου των αρχών του 20ου αι. στην περιοχή της Θεσσαλίας και αξιόλογο αρχιτεκτονικό αγροτικό σύνολο. Επιπλέον είναι συνδεδεμένο με την ιστορία της περιοχής και τον αγώνα των αγροτών – κολίγων για την απαλλοτρίωση και τη διανομή της Θεσσαλικού κάμπου».
Στο βίντεο, ο αρχιτέκτονας Δημήτριος Καραγκούνης, Επίτιμος Προϊστάμενος του Τμήματος Αρχαιολογικών Έργων και Μελετών της ΕΦΑΛΑΡ σχολιάζει την σημερινή κατάσταση του συγκροτήματος του Κονακίου του Ν.Ι.Παλτσή στον Παλαιόμυλο Φαρσάλων…
